Ông Võ Văn Năng, người liên kết sản xuất dưa với HTX Sản Xuất Dưa Hấu VietGAP (Hậu Giang), cho biết những đơn vị nào có dưa thu hoạch trước Tết thì còn có lãi. Nếu thu hoạch sau Tết thì rất "ảm đạm", bởi giá dưa hấu nhiều khi từ 10.000 đồng/kg rớt xuống 7.000 đồng/kg, rồi 5.000 đồng/kg.
Gánh nặng chi phí sản xuất
Với mức giá này, người trồng dưa rất khó có lãi vì vật tư đầu vào như phân, thuốc, cộng công chăm sóc, thu hoạch, tiền vận chuyển... sẽ vào khoảng trên 3 triệu đồng/tấn dưa. Nhưng có một cái khó là dưa hấu chỉ bán tươi, cứ để ở ngoài đồng thì chỉ có thối hỏng, nếu giá thấp mà người trồng không bán cũng không được.
Đại diện một HTX sản xuất trà hoa cúc cho biết, đơn vị bán một hộp trà hoa cúc 25 gram giá 200.000 đồng nhưng vẫn có không ít người tiêu dùng chê đắt.
Điều này cũng là dễ hiểu bởi dưới góc độ người tiêu dùng, ai cũng muốn mua hàng với giá hợp lý hoặc rẻ. Tuy nhiên, sản xuất nông nghiệp cần chi phí đầu tư rất lớn, nếu thuê nhân công, riêng tiền thu hoạch thì HTX phải trả 250.000 đồng/người/ngày mà mỗi ngày, 1 người cũng chỉ hái được 3kg hoa tươi, người hái năng suất và hôm nào bãi cúc nở đều mới được 5kg.
|
Chi phí sản xuất cao kéo giảm lợi nhuận của HTX, doanh nghiệp. |
Đó là chưa kể, HTX còn phải tốn chi phí cho máy làm đất, tiền phân bón, thuê nhân công trồng -chăm sóc, tiền điện sấy hoa, nước sản xuất, tiền khấu hao thiết bị nhà xưởng máy móc, chai lọ nhãn mác bao bì, tiền trả nhân công ngồi chốt đơn, nhân viên đóng gói, tiền thuế nộp nhà nước, tiền vận chuyển (miễn ship khi mua từ 2 lọ).
Ngoài ra, HTX cũng phải bỏ chi phí duy trì và làm chứng nhận hữu cơ Mỹ và châu Âu, tiền vỡ hỏng sản phẩm nếu chẳng may gặp phải. Đó là chưa kể đến những chi phí không thể tính vào sản phẩm như tiền vệ sinh nhà xưởng, tiền rác…
Theo đại diện HTX, chỉ có đơn vị tự sản xuất ra phân bón, có sẵn đất đai, sẵn nhà xưởng, sẵn nhân công và phải biết “năng nhặt chặt bị” thì mới có thể thoát khỏi những khó khăn về chi phí đầu tư quá lớn trong sản xuất nông nghiệp.
Mua tận gốc, bán tận ngọn
Theo GS Trần Đức Viên, nếu các quốc gia khác sản xuất nông nghiệp chỉ mất khoảng 2-4 khâu trung gian, thì tại Việt Nam là khoảng 5-7. Trong khi đó, nông nghiệp việt Nam chưa gắn với công nghiệp để tạo thành một hệ thống bổ trợ cho nhau. Cụ thể nhất là vẫn còn hơn 80% các loại máy kéo 4 bánh, máy gặt đập liên hợp phải nhập khẩu.
Trong số các doanh nghiệp lớn về giống cây trồng có mặt tại Việt Nam, phần lớn là các doanh nghiệp từ Thụy Sĩ, Úc, Canada, Đức, Mỹ. Còn giống trong nước dù có không ít giống tốt nhưng thiếu trợ giá, không có chính sách giúp nông dân mua nợ, mua trước trả sau nên nhiều giống cây trồng nội vẫn bị lép vế.
Tương tự với phân bón và thuốc trừ sâu, việc phụ thuộc vào nước ngoài quá nhiều khiến sản xuất nông nghiệp luôn rơi vào tình trạng bị động và kéo chi phí đầu tư gia tăng.
Còn về tiêu thụ, nông dân, HTX không thể kiểm soát được thị trường nên thường xuyên rơi vào cảnh mất cân đối cung cầu, khiến họ phải chịu nhiều rủi ro, kéo giảm lợi nhuận kinh doanh.
Như tình trạng giá dưa hấu xuống thấp từ sau Tết Nguyên đán là do nông dân, HTX ở nhiều địa phương trồng và thu hoạch cùng lúc, trong khi vụ thu hoạch này lại trùng với mùa thu hoạch dưa hấu của Trung Quốc.
TS Nguyễn Thị Hồng Minh, Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm Minh bạch, cho biết thực tế nông sản, hàng hóa của Việt Nam khi xuất khẩu ra nước ngoài thường gặp khó khăn trong cạnh tranh với sản phẩm cùng loại của các nước khác. Và một trong những vấn đề cạnh tranh trực tiếp ở đây chính là giá cả.
Hàng hóa của nhiều nước như Trung Quốc, Thái Lan nổi trội không chỉ về mẫu mã, mà giá cả hàng hóa rất có sức cạnh tranh. Điều này một phần là các khâu sản xuất đến chế biến, vận chuyển... được các nhà sản xuất của họ tính toán rất kỹ, đảm bảo giảm thấp nhất chi phí đầu tư. Trong khi nhiều hàng hóa, nông sản của Việt Nam đến tay người tiêu dùng thì chi phí vật tư đầu vào vẫn chiếm đến 60%, thậm chí trên 70% tổng giá thành sản xuất.
Do đó, việc tính toán để nông dân, HTX được mua vật tư, nguyên liệu đầu vào theo hình thức trả chậm và theo từng đợt sẽ làm giảm gia tăng chi phí sản xuất. Muốn vậy cần có những đơn vị đủ sức như các HTX để “gom” phân, thuốc với số lượng lớn nhưng vẫn đảm bảo các yêu cầu về quy định pháp luật. Khi đó, những đơn vị này sẽ nhập vật tư ở những thời điểm giá thấp và bán cho nông dân với giá phù hợp. Tuy nhiên, để làm được điều này, cần tháo gỡ vấn đề về nguồn vốn cho các HTX, vì chỉ có vốn mới có thể liên kết với doanh nghiệp để giải quyết bài toán giảm chi phí vật tư.
Bên cạnh đó, nông dân, HTX cũng cần phải tìm cách để hạ chi phí sản xuất. Chẳng hạn như việc tự nghiên cứu, tận dụng phế phụ phẩm làm phân bón sẽ kéo chi phí mua phân bón của HTX xuống. Hay như việc áp dụng các giải pháp sản xuất khoa học như "3 giảm 3 tăng", thực hiện bán nông sản tận ngọn... chính là cách giảm khâu trung gian, từ đó giúp HTX tiết giảm chi phí đầu tư.
Huyền Trang
