Chất xơ nên hay không – Khám phá tác động của khẩu phần giàu chất xơ

Dù giàu năng lượng và chất dinh dưỡng, nhưng khẩu phần chứa nhiều chất xơ lại có giá trị dinh dưỡng thấp hơn do thiếu sự hỗ trợ tiêu hóa của các enzym phù hợp, gây ảnh hưởng xấu đến hiệu quả sản xuất. Do đó, chế độ ăn của lợn thường chỉ nên bao gồm một lượng chất xơ tối thiểu. Tuy nhiên, một số thành phần chất xơ có thể tác động tích cực đến cảm giác no và hành vi của động vật khi được lên men trong ruột.

Vậy chất xơ trong dinh dưỡng của lợn là gì? Nó gồm các polyme carbohydrate có ít nhất 10 đơn vị monome, kháng lại quá trình thủy phân enzym trong hệ thống tiêu hóa. Carbohydrate thực vật bao gồm đường, disacarit, oligosacarit, tinh bột và polysacarit phi tinh bột, thành phần này chiếm phần lớn của thành tế bào thực vật. Lợn chỉ có khả năng tiết ra enzyme tiêu hóa để phân giải tinh bột mà không thể tiêu hóa được polysacarit phi tinh bột.

Các nghiên cứu đã đưa ra những kết luận mâu thuẫn về ảnh hưởng của chất xơ cao đến hiệu quả tăng trưởng của lợn. Trong khi khẩu phần ăn có 7% guar gum hoặc 7% cellulose làm giảm tốc độ tăng trưởng và trọng lượng cơ thể cuối cùng ở lợn đang phát triển, thì việc bổ sung vào khẩu phần ăn của lợn con 20% ngũ cốc khô hòa tan và 30% trong khẩu phần ăn của lợn đang phát triển làm giảm trọng lượng cơ thể. Những kết quả này cho thấy rằng sự suy giảm tốc độ tăng trưởng của lợn chỉ xảy ra ở giai đoạn sinh trưởng chứ không phải giai đoạn xuất chuồng. Điều quan trọng là lượng thức ăn tiêu thụ không phải lúc nào cũng giảm khi heo được cho ăn khẩu phần giàu chất xơ, vì việc bổ sung thức ăn dạng xơ làm loãng hàm lượng năng lượng trong khẩu phần, do đó làm tăng lượng tiêu thụ để bù đắp năng lượng cần thiết.

Việc sử dụng các phụ phẩm giàu chất xơ trong khẩu phần ăn của lợn mang lại cả những lợi ích và bất lợi. Dù tiết kiệm chi phí và giàu năng lượng cũng như chất dinh dưỡng, nhưng những chế độ ăn này có giá trị tiêu hóa thấp hơn do thiếu khả năng tiêu hóa của các enzyme cần thiết. Sự hiện diện của chất xơ hòa tan trong chế độ ăn nhiều chất xơ làm tăng cảm giác no và ảnh hưởng tích cực đến hành vi của động vật, trong khi chất xơ không hòa tan làm giảm thời gian vận chuyển chất tiêu hóa và tác động tiêu cực đến sự hấp thụ và tiêu hóa chất dinh dưỡng.

Chất xơ bao gồm carbohydrate thực vật gồm đường, oligosacarit, tinh bột và polysacarit phi tinh bột. Trong khi lợn chỉ có khả năng tiết enzym tiêu hóa tinh bột mà không có enzym tiêu hóa các polysacarit phi tinh bột. Các nghiên cứu đã chỉ ra các kết quả trái ngược về ảnh hưởng của chế độ ăn nhiều chất xơ đối với hiệu suất tăng trưởng của lợn, với một số cho thấy tốc độ tăng trưởng và trọng lượng cơ thể cuối cùng ở lợn đang phát triển giảm. Tuy nhiên, đáng chú ý là lượng thức ăn tiêu thụ không phải lúc nào cũng giảm khi lợn được cho ăn khẩu phần giàu chất xơ, vì những khẩu phần này làm tăng lượng thức ăn tiêu thụ để bù đắp năng lượng cần thiết.

Chất xơ ảnh hưởng xấu đến khả năng tiêu hóa chất dinh dưỡng, đặc biệt là khả năng tiêu hóa chất dinh dưỡng trước manh tràng và toàn bộ đường tiêu hóa, do gây trở ngại cho sự khuếch tán cơ chất và enzyme trong ruột. Tuy nhiên, quá trình lên men của hệ vi sinh đường ruột đối với chất xơ tạo ra các axit có lợi giúp cải thiện sức khỏe đường ruột và sự phát triển ở lợn. Ngoài ra, một số thành phần của chất xơ thúc đẩy sự phát triển của vi khuẩn đường ruột có lợi, ngăn chặn sự xâm nhập của mầm bệnh cơ hội và giảm mức độ nghiêm trọng của nhiễm trùng đường ruột.

Chế độ ăn giàu chất xơ có tác động tích cực đến hành vi và phúc lợi của lợn bằng cách trì hoãn quá trình làm rỗng dạ dày và tăng cường các sản phẩm lên men và trương nở dạ dày, giảm cảm giác đói và hung dữ, đồng thời giảm các khuôn mẫu liên quan đến việc cho ăn hạn chế. Ảnh hưởng của chế độ ăn giàu chất xơ đối với cảm giác no và hành vi phụ thuộc vào đặc tính hóa lý của chất xơ, trong đó chất xơ hòa tan làm chậm quá trình hấp thụ chất dinh dưỡng, tăng sản xuất axit béo dễ bay hơi, cung cấp năng lượng và kéo dài cảm giác no.

Việc kết hợp các phụ phẩm dạng xơ vào khẩu phần ăn của lợn có thể làm giảm đáng kể chi phí chăn nuôi lợn và nâng cao lợi nhuận. Mặc dù chế độ ăn giàu chất xơ có thể tác động tiêu cực đến khả năng tiêu hóa chất dinh dưỡng, nhưng chúng cũng có thể góp phần cải thiện sức khỏe và sự phát triển của đường ruột, cũng như hành vi và phúc lợi của heo nái. Tuy nhiên, ảnh hưởng của các chế độ ăn như vậy đối với năng suất tăng trưởng của heo vẫn chưa rõ ràng và cần được điều tra thêm, bao gồm tác động của nguồn chất xơ và mức độ bổ sung đối với năng suất, sức khỏe và phúc lợi của heo.