Học hỏi kinh nghiệm về nông nghiệp chống chịu hạn hán dựa vào cộng đồng

Hội thảo có sự tham gia, chia sẻ thông tin của các đại biểu từ Tổng cục Thủy lợi, Viện Môi trường Nông nghiệp, Viện Nông nghiệp Duyên hải Nam Trung Bộ, đại diện các Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và cộng đồng các tỉnh Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, Đắk Lắk, Đắk Nông và Bình Định. Đây là một trong những hoạt động của dự án “Tăng cường khả năng chống chịu của nông nghiệp quy mô nhỏ đối với an ninh nguồn nước do biến đổi khí hậu khu vực Tây nguyên và Nam Trung Bộ của Việt Nam” (GCF2 - SACCR) do Quỹ Khí hậu Xanh tài trợ thông qua UNDP.

Tại Việt Nam, Tây Nguyên và Nam Trung Bộ nằm trong số những khu vực dễ bị tổn thương nhất trước tác động của biến đổi khí hậu. Thiên tai, hạn hán ngày càng cực đoan, bất thường và khắc nghiệt. Hạn hán kéo dài khiến nguồn nước cho sản xuất nông nghiệp bị thâm hụt. Mùa màng thiệt hại, đất canh tác bị sa mạc hóa. Sản xuất nông nghiệp bị giảm sút năng suất và chất lượng. Một bộ phận người dân mất sinh kế, thu nhập; đặc biệt là người nghèo, cận nghèo, người dân tộc thiểu số và phụ nữ.

Các chính sách, chiến lược của Nhà nước, cũng như các chương trình, dự án phát triển đã và đang triển khai về nông nghiệp ứng phó với biến đổi khí hậu, chống chịu hạn hán, thủy lợi, an ninh nguồn nước đã mang lại nhiều kết quả, kinh nghiệm, bài học quan trọng cho các vùng bị ảnh hưởng và các chương trình, kế hoạch tiếp theo.

Phát biểu tại Hội thảo, bà Trần Tú Anh, Quản lý dự án GCF2-SACCR nhấn mạnh, Hội thảo được tổ chức nhằm thảo luận sâu về các kinh nghiệm, bài học sản xuất nông nghiệp thông minh, ứng phó với hạn hán, thời tiết cực đoan do biến đổi khí hậu gây ra làm ảnh hưởng đến an ninh nguồn nước và nước tưới.

Hội thảo lắng nghe bài học từ các hợp tác xã và mô hình sinh kế thành công ứng phó với hạn hán trong sản xuất nông nghiệp đối với các cây trồng có giá trị kinh tế cao, áp dụng tiến bộ kỹ thuật mới. Đặc biệt là vai trò của Khuyến nông trong việc hỗ trợ nông dân ứng phó với hạn hán, vai trò của phụ nữ và nông dân nòng cốt trong thích ứng sinh kế với hạn hán… Đây là những kinh nghiệm, bài học và các khuyến nghị quý báu đối với dự án để làm cơ sở triển khai hiệu quả trong thời gian tới.

Tiến sĩ Trần Chí Trung, chuyên gia thủy lợi - Trung tâm Tư vấn, Quản lý Thủy nông có sự tham gia của người dân trình bày tổng quan chiến lược, chính sách, kế hoạch hành động về sản xuất nông nghiệp ứng phó với hạn hán và biến đổi khí hậu; một số định hướng đối với cây trồng cạn khu vực Tây Nguyên và Duyên hải Nam Trung Bộ.

Đại diện Viện Môi trường Nông nghiệp trình bày những vấn đề lý thuyết và thực tiễn của nông nghiệp thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu, hạn hán tại Việt Nam.

Bên cạnh đó, đại diện các đối tác thuộc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn các tỉnh, các cộng đồng, hợp tác xã chia sẻ kinh nghiệm về khả năng chống chịu hạn hán và mất an ninh nguồn nước qua các chương trình nông nghiệp, thủy lợi đã triển khai tại tỉnh, cũng như sáng kiến của người dân.

Là tỉnh thường xuyên đối mặt với tình trạng khô hạn nên Ninh Thuận có rất nhiều kinh nghiệm ứng phó. Đại diện Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh đã chia sẻ các nhóm giải pháp về phát triển hệ thống thủy lợi; về điều tiết nước, tổ chức sản xuất và chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật; liên kết sản xuất.

Đồng thời, đại biểu chia sẻ năm bài học kinh nghiệm về chuyển đổi cơ cấu cây trồng sử dụng nhiều nước sang cây trồng cạn sử dụng ít nước, cụ thể: Việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng cần phải có sự chỉ đạo quyết liệt, đồng bộ từ các cấp ủy Đảng và chính quyền cơ sở; công tác tuyên truyền, vận động cần thực hiện thường xuyên, rõ ràng, phân tích hiệu quả kinh tế để người dân thấy được hiệu quả của việc chuyển đổi; chuyển đổi phải xuất phát từ nguyện vọng, nhận thức của người dân; lựa chọn các cây trồng chuyển đổi phù hợp với điều kiện sản xuất của địa phương, mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn. Ngoài ra, có chính sách hỗ trợ phù hợp cho người dân và doanh nghiệp.

Theo Đại diện Ban quản lý dự án GCF2-SACCR, trong thời gian 5 năm (2021 – 2026), đối tác 5 tỉnh của Dự án là Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, Đắk Lắk và Đắk Nông sẽ tập trung hỗ trợ những nông dân dễ bị ảnh hưởng nhất là người nghèo và cận nghèo, dân tộc thiểu số và phụ nữ nhằm tăng cường khả năng chống chịu khí hậu cho các tài sản nông nghiệp chính gồm: nước, đất, cây trồng. Dự án hướng đến 22.200 hộ trực tiếp và hơn 200.000 hộ gián tiếp hưởng lợi.

Các hoạt động hỗ trợ quan trọng của dự án bao gồm hai mảng chính. Đó là tăng khả năng tiếp cận, trữ, sử dụng nước hiệu quả cho nông nghiệp nhất là vào mùa khô, thông qua xây mới, nâng cấp ao chứa nước mưa, kết nối dặm cuối giữa nơi canh tác của bà con ở xã với hệ thống thủy lợi trung tâm, hỗ trợ áp dụng các thiết bị tưới tiết kiệm, áp dụng cách canh tác sử dụng nước hiệu quả; nâng cao năng lực áp dụng nông nghiệp chống chịu với hạn hán với các cây trồng có giá trị kinh tế cao, kết nối thị trường, phát triển và áp dụng công cụ cơ sở dữ liệu khí hậu nông nghiệp để thúc đẩy hỗ trợ nông dân tiếp cận, áp dụng thông tin khí hậu hiệu quả vào nông vụ.

Chương trình phát triển của Liên hợp quốc có văn phòng tại hơn 170 quốc gia và lãnh thổ. Chương trình hỗ trợ Việt Nam xây dựng chính sách, kỹ năng lãnh đạo, tăng cường, mở rộng quan hệ đối tác, năng lực thể chế, xây dựng khả năng chống chịu để đạt được các mục tiêu phát triển bền vững.

Nguyễn Thành