IDH và những dự án phát triển nông nghiệp bền vững

IDH là tên viết tắt từ tiếng Anh của Tổ chức Sáng kiến Thương mại Bền vững (The Sustainable Trade Initiative - IDH), một tổ chức quốc tế của Hà Lan có mạng lưới rộng lớn trên thế giới với các doanh nghiệp, tổ chức chính phủ và phi chính phủ, các viện khoa học, các chuyên gia... với mục tiêu thúc đẩy thương mại bền vững toàn cầu. 

IDH đến nay đã phát triển trên 600 đối tác công - tư hàng đầu trên thế giới và mở rộng hoạt động ra trên 40 quốc gia, trọng tâm là chương trình cảnh quan bền vững (Initiative for Sustainable Landscape - ISLA) tạo nền tảng cho việc phát triển vùng nguyên liệu bền vững quy mô lớn (VSA). 

Hiện IDH đang triển khai 15 chương trình cảnh quan bền vững ở các nước, trong đó Việt Nam đã bắt đầu từ năm 2013 đến nay và hiện là nước đi đầu trong tiến trình, đã chuyển giai đoạn nhân rộng trên quy mô lớn, hướng đến mục tiêu xây dựng VSA ở khu vực Tây Nguyên trong đó có Đắk Lắk và Lâm Đồng.

Ở Lâm Đồng, IDH đã tài trợ Dự án “Quản lý đất canh tác và bảo tồn nguồn nước” với tổng vốn trên 344 nghìn EUR thông qua Cục Thủy lợi - Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn thực hiện từ năm 2017 - 2020 tại huyện Đơn Dương.

Mục tiêu chung của dự án này nhằm cải thiện nhận thức và hiểu biết của nông dân về tác động của biến đổi khí hậu; nêu cao vai trò quản lý tài nguyên đất (chống xói mòn, rửa trôi đất canh tác, quản lý dinh dưỡng đất), quản lý tài nguyên nước thông qua các biện pháp kĩ thuật; giảm tỉ lệ bốc hơi nước trong mùa khô bằng phương pháp trồng xen cây che bóng trong vườn cà phê ở mật độ thích hợp. Dự án cũng nhằm giúp nông dân lưu trữ nước mùa mưa bằng cách xây ao, hồ ở điểm thấp nhất trong vườn cà phê, hoặc xây đập trữ nước mưa ở các khe suối, góp phần ngăn chặn tình trạng lũ quét, cải thiện mực nước ngầm, phục vụ tưới tiêu trong mùa khô.

Tại Đơn Dương, Dự án đã hỗ trợ xây dựng một trạm bơm để đưa nước đến ruộng rau của một hợp tác xã trên địa bàn. Cho đến nay theo ông Bùi Đức Hào, Điều phối viên Chương trình Cảnh quan và Cà phê tại khu vực Tây Nguyên của IDH, thủ tục xây dựng trạm bơm này đã xong. Dự án hiện đang triển khai việc tập huấn sử dụng nước, tính toán đơn giá nước, sắp đến sẽ đưa vào vận hành hệ thống thủy lợi này.

Dự án thứ hai trên đất Lâm Đồng được IDH triển khai trong nhiều năm nay có cái tên khá dài: “Phát triển các mô hình cảnh quan bền vững trong sản xuất cà phê và nâng cao năng lực cho các bên tham gia nhằm giảm suy thoái đất, bảo tồn nguồn nước tưới và nâng cao khả năng ứng phó với biến đổi khí hậu”. 

Với tổng kinh phí tài trợ trên 511 nghìn EUR, Dự án trên được thực hiện tại Di Linh và Bảo Lâm, kéo dài trong 4 năm, từ 2017 - 2020. Bên cạnh nguồn tài trợ từ IDH, Dự án khi triển khai có đóng góp vốn đối ứng của các đối tác là các tập đoàn, công ty cà phê lớn trong vùng như Jacobs Douwe Egberts (JDE), Acom, Luis Dreyfus (LDC) với nguồn vốn lên đến hàng chục tỷ đồng. 

Mục tiêu của dự án nhằm ứng dụng chương trình cảnh quan bền vững vào thực tiễn canh tác cà phê của nông dân, hướng dẫn người dân trong vùng sản xuất thuận tự nhiên, giảm các yếu tố đầu vào, tiết kiệm nhân công; sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật, phân bón một cách minh bạch, an toàn và có trách nhiệm, nâng cao chất lượng sản phẩm, hướng đến sự sản xuất bền vững cho nông dân. 

IDH trong quá trình thực hiện dự án đã hỗ trợ kỹ thuật cho các đối tác, cung cấp chuyên gia hướng dẫn người dân trong vùng kỹ thuật canh tác mới; các mô hình tái canh cải tiến, phục tráng vườn cây, trồng xen với các loại cây ăn quả trong vườn cà phê để giảm lượng nước tưới, tạo thêm giá trị cho đất; sử dụng hiệu quả thảm phủ, thúc đẩy sự cộng sinh giữa các yếu tố cây trồng, giúp cây cà phê lẫn cây trồng xen phát triển tốt, tăng thu nhập hướng đến một nền sản xuất bền vững.

Tương tự, IDH triển khai tại Lâm Đồng gồm 4 tiểu dự án mang tên “Sản xuất kết hợp bảo tồn và an sinh xã hội” với trọng tâm là thực hiện chương trình cảnh quan bền vững ISLA kết hợp với công tác bảo tồn, giữ rừng, quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường, tạo công ăn việc làm ổn định cuộc sống cho người dân sống ven rừng. Dự án được IDH phối hợp với 2 UBND huyện Di Linh và Lạc Dương cũng như với 3 công ty cà phê JDE, Acom và LDC, triển khai tại xã Tân Nghĩa - Di Linh và 2 xã Đạ Chais, Đưng K’nớ của huyện Lạc Dương từ tháng 6/2019 tới tháng 6/2021. Trong khuôn khổ Dự án, IDH đã tài trợ trên 10 tỷ đồng, các huyện đối ứng 29,8 tỷ đồng từ ngân sách thông qua các chương trình phát triển nông nghiệp. 

Theo ông Hào, các dự án trên khi triển khai đã tạo ra những hiệu quả tích cực, bước đầu xây dựng được mối hợp tác công - tư; can thiệp trên một địa bàn rộng lớn với chi phí thấp. Những tác động của dự án cũng mang tính đồng bộ, đáp ứng được nhu cầu của nông dân địa phương và các khách hàng tiêu thụ là các công ty cà phê; giảm được tác động tiêu cực đến tài nguyên môi trường. 

Với nông dân như ông Hào cho biết, dự án đã tác động không nhỏ đến nhận thức của những người nông dân tham gia trong dự án. Nông dân với các giải pháp canh tác mới đã giảm được lượng phân bón và hóa chất sử dụng một cách rõ rệt, giảm chi phí sản xuất trong năm từ 10 - 15% nhưng năng suất cây trồng vẫn ổn định; sản phẩm cà phê làm ra sạch hơn, tạo nền tảng cho việc phát triển vùng nguyên liệu bền vững quy mô lớn rộng hàng nghìn hecta trên đất Lâm Đồng. 

“Thành công không chỉ về mặt mô hình mà còn hướng đến một nền nông nghiệp xanh. Dựa vào mô hình rút ra từ dự án này để thời gian đến IDH có thể triển khai rộng hơn cho nhiều nơi khác trong tỉnh Lâm Đồng” - ông Hào khẳng định. 

Hiện IDH, theo ông Hào, đang xây dựng tiếp các dự án tại Di Linh và Lạc Dương sắp đến với thời gian dự kiến kéo dài 5 năm và IDH đang vận động tài trợ khoảng 1 triệu EUR cho 2 dự án này. Tại Di Linh, theo kế hoạch dự án mới sẽ triển khai rộng chương trình cảnh quan bền vững ISLA tại xã Tân Nghĩa và thêm một số các xã xung quanh để mở rộng diện tích, tác động đến khoảng 45 nghìn hecta cà phê, trên 37 nghìn nông hộ. Tương tự, tại Lạc Dương, dự án mới cũng sẽ phủ rộng đến 4/6 xã, thị trấn của huyện, gồm Đạ Sar, Đạ Chais, Đa Nhim và Đưng K’nớ, không chỉ tập trung vào các vùng trồng cà phê mà còn tác động đến các vùng canh tác rau, củ, quả.