Tổng quan về ngành chăn nuôi lợn của Việt Nam giai đoạn 2019-2023 (P3): Về môi trường và công nghệ chăn nuôi  

a) Công nghệ quản lý và xử lý môi trường chăn nuôi lợn

Theo ước tính của Cục Chăn nuôi, lượng chất thải rắn phát sinh trong các hoạt động chăn nuôi lợn nắm 2020 là 20,1 triệu tấn, năm 2021 là 21,29 triệu tấn và đến năm 2022 khoảng 26,7 triệu tấn chất thải. Bên cạnh đó, lượng nước thải phát sinh từ hoạt động chăn nuôi lợn năm 2020 khoảng 160,8 triệu m³, năm 2021 khoảng 170,3 triệu m³ và năm 2022 ước khoảng hơn 250 triệu m³.

Trong chăn nuôi nói chung và chăn nuôi lợn nói riêng việc xử lý chất thải môi trường rất được quan tâm và một số phương pháp xử lý hiện đại đã được áp dụng như: (1) công nghệ khí sinh học xử lý cơ bản 70-80% chất thải hữu cơ, chủ yếu được áp dụng trong chăn nuôi lợn, quy mô trang trại và nông hộ. Trong tổng số hơn 596.000 công trình khí sinh học đã được xây dựng thì chăn nuôi lợn chiếm 85,2%, chăn nuôi nông hộ chiếm gần 98,5%; (2) đệm lót sinh học áp dụng cho chăn nuôi lợn khoảng 17-18%; (3) ủ phân compost áp dụng đối với chăn nuôi lợn khoảng 24-25%; (4) công nghệ vi sinh áp dụng đối với chăn nuôi lợn khoảng 15-16%.

Ngoài ra một số biện pháp khác được áp dụng như phương pháp xử lý bằng chế phẩm EM, công nghệ ép tách phân, các quy trình chăn nuôi tiết kiệm nước nhằm tăng cường khả năng thu gom chất thải rắn của các trang trại chăn nuôi để phục vụ sản xuất phân bón hữu cơ như áp dụng mô hình chăn nuôi lợn trên nền đệm lót sinh học kết hợp với việc nuôi lợn bằng thức ăn ủ men sinh học, thức ăn thảo dược.

Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về xử lý chất thải, nước thải dùng cho chăn nuôi ngày càng hoàn thiện. Ngoài các quy định về bảo vệ môi trường nói chung, Bộ Nông nghiệp và PTNT đã ban hành Thông tư số 12/2021/TT-BNNPTNT hướng dẫn việc thu gom, xử lý chất thải chăn nuôi, phụ phẩm nông nghiệp tái sử dụng cho mục đích khác và Thông tư số 28/2022/TT-BNNPTNT ban hành QCVN 01-195:2022/BNNPTNT về nước thải chăn nuôi sử dụng cho cây trồng.

b) Về khoa học, công nghệ và điều kiện chăn nuôi

Công nghệ về chọn giống lợn có năng suất và chất lượng cao đã được áp dụng vào các trang trại chăn nuôi lợn giống như ứng dụng công nghệ sinh học, đặc biệt là áp dụng kỹ thuật di truyền phân tử, công nghệ gen trong chọn, tạo giống có năng suất và chất lượng cao (Tập đoàn DABACO). Năm 2021, các nhà khoa học Viện Chăn nuôi (Bộ NN-PTNT) đã áp dụng thành công phương pháp nhân bản lợn Ỉ từ tế bào soma mô tai trưởng thành. Việc áp dụng công nghệ cao sẽ rút ngắn thời gian chọn giống, giảm chi phí chọn giống và tạo được giống lợn có năng suất, chất lượng cao theo kiểu hình mong muốn.   

Đã ứng dụng các công nghệ tiên tiến, hiện đại trên thế giới trong chế biến và sản xuất thức ăn cho lợn theo hướng công nghiệp đạt 80% tổng sản lượng TACN sản xuất ra hằng năm.

Đối với công nghệ chuồng trại trong chăn nuôi lợn:

Chăn nuôi lợn đã áp dụng công nghệ cao, công nghệ mới, công nghệ tiên tiến, tự động hóa, hiện đại hóa trong các khâu nhằm giảm được công lao động, giảm chỉ số tiêu tốn thức ăn, giảm giá thành so với phương thức chăn nuôi truyền thống như: ứng dụng công nghệ tin học trong quản lý và khai thác tại trang trại chăn nuôi; tự động hóa dây chuyền sản xuất và chăm sóc đàn vật nuôi; xử lý ô nhiễm trong chăn nuôi, công nghệ chăn nuôi lợn nhà nhiều tầng…Điển hình như:

Hệ thống chuồng kín trong chăn nuôi lợn công nghiệp: hệ thống chuồng kín đầu tư công nghệ cao phổ biến tự động hóa ở các khâu: (i) Tự động kiểm soát tiểu khí hậu chuồng nuôi bao gồm nhiệt độ, độ ẩm, tốc độ gió và hàm lượng khí thải như CO₂, NH₃, H₂S… bằng các thiết bị cảm biến điện tử; (ii) Hệ thống thiết bị tự động cung cấp, thức ăn, nước uống (dẫn truyền từ xy lô tổng đến xy lô từng trại, phân phối thức ăn theo khẩu phần, tiêu chuẩn tới từng loại lợn); (iii) Có rất ít trại đã lắp thiết bị tự động kiểm soát sức khỏe vật nuôi qua hệ thống giám sát điện tử theo thời gian thực.

Công nghệ chăn nuôi lợn thịt không xả thải: Nguyên tắc chính của công nghệ là sử dụng sàn có khe thoáng để thoát phân và nước tiểu của lợn xuống bể chứa phân ở phía dưới sàn chuồng. Phân lỏng ở dưới sàn chuồng sẽ nhanh chóng hình thành lớp váng (màng) trên bề mặt để ngăn không cho mùi hôi và khí độc bốc lên. Khi bể chứa đầy phân (thường khoảng 3-4 tháng) thì sẽ mở van xả chất thải sử dụng áp lực âm để rút toàn bộ chất thải lỏng sang một bể chứa phân bên ngoài thông qua hệ thống ống dẫn. Chất thải lỏng đậm đặc sẽ được bơm lên bể ủ với than bùn hoặc phụ phẩm trồng trọt hoặc cho vào bồn để chuyên chở đi làm phân hữu cơ.

Chăn nuôi lợn công nghệ cao trong nhà cao tầng là mô hình chăn nuôi lợn kiểu mới, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật và công nghệ hiện đại nhằm nâng cao hiệu quả chăn nuôi; rút ngắn thời gian giải phóng mặt bằng; tiết kiệm hạ tầng dùng chung, tăng hiệu quả sử dụng đất; nâng cao năng suất, chất lượng; quản lý dịch bệnh và an toàn thực phẩm; bảo vệ môi trường. Đặc biệt mô hình công nghệ này có khả năng giải quyết được vấn đề lọc khí và khử mùi trong chuồng trại, áp dụng tổ hợp các công nghệ cao xử lý nước thải ở các giai đoạn khác nhau.

Mô hình chăn nuôi lợn trong nhà cao tầng tại Trung Quốc xuất hiện từ năm 2018. Đến nay, đã có khoảng 1.830 dự án với 4.282 tòa nhà cao tầng chăn nuôi lợn. So với nuôi lợn trong trang trại truyền thống (1 tầng) thì đầu tư ban đầu của mô hình chăn nuôi lợn trong nhà cao tầng chi phí cao hơn so 1,6 – 1,8 lần/lợn nái; nhưng trước mắt cho thấy hiệu quả sử dụng tốt hơn, khấu hao thấp hơn và đặc biệt góp phần rất lớn vào đảm bảo an ninh lương thực, an toàn dịch bệnh, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

Năm 2016, Hợp tác xã chăn nuôi Hoàng Long xã Tân Ước, huyện Thanh Oai, thành phố Hà Nội đã hoàn thiện đưa vào hoạt động “chung cư chăn nuôi lợn 3 tầng có thang máy” tương đối hiện đại tại thời điểm xây dựng theo hướng chăn nuôi bền vững, an toàn, phù hợp từng giai đoạn trưởng thành, cân nặng và tình trạng sức khoẻ của đàn lợn. Thương hiệu “thực phẩm A-Z” khép kín từ sản xuất con giống, thức ăn chăn nuôi, chăn nuôi, giết mổ, sơ chế, chế biến, bảo quản, vận chuyển, phân phối đạt tiêu chuẩn OCOP và có mặt trên nhiều hệ thống siêu thị lớn của Thành phố Hà Nội.