Bảo đảm, bảo vệ quyền con người trong kỷ nguyên mới của dân tộc Việt Nam

Sáng ngày 17/11/2025, tại TP. Hồ Chí Minh, diễn ra Hội thảo khoa học cấp quốc gia với chủ đề “Định hướng nghiên cứu, giáo dục và bảo đảm, bảo vệ quyền con người trong kỷ nguyên mới của dân tộc Việt Nam”. Sự kiện do Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh phối hợp với Bộ Công an và Thành ủy TP. Hồ Chí Minh tổ chức, với sự tham gia của 350 đại biểu là các nhà khoa học, lãnh đạo các ban, bộ, ngành Trung ương và địa phương.

Hội thảo diễn ra trong "thời điểm vàng" với ba sự kiện trọng đại hội tụ: Toàn Đảng, toàn dân đang tích cực đóng góp ý kiến vào dự thảo văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng; Việt Nam lần thứ ba được bầu làm thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2026 - 2028 với số phiếu kỷ lục (180/190), khẳng định uy tín và cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong thúc đẩy nhân quyền toàn cầu và thành công quan trọng từ việc triển khai Đề án 1309/QĐ-TTg về “Đưa nội dung quyền con người vào chương trình giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân” (sau gần 8 năm).

Phát huy nhân tố con người - động lực nội sinh mạnh mẽ của công cuộc đổi mới

Phát biểu khai mạc và đề dẫn hội thảo, đồng chí Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương khẳng định: Vấn đề phát huy nhân tố con người, lấy con người là trung tâm, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền con người tiếp tục được khẳng định với vị thế cốt lõi, là nguyên tắc, mục tiêu tối thượng và là động lực nội sinh mạnh mẽ nhất của công cuộc đổi mới.

Hội thảo tập trung làm rõ ba nhóm vấn đề chiến lược nhằm kiến tạo định hướng mới cho công tác nghiên cứu, giáo dục và thực thi quyền con người.

Thứ nhất, công tác nghiên cứu lý luận về quyền con người: Thúc đẩy nghiên cứu phải bắt nguồn từ các giá trị văn hóa, đạo lý “lấy dân làm gốc” của dân tộc, đồng thời chủ động tiếp thu và vận dụng sáng tạo các giá trị nhân quyền phổ quát.

Trọng tâm cần làm rõ mối quan hệ biện chứng giữa quyền con người/quyền công dân với quyền lực nhà nước; giữa dân chủ và nhân quyền; giữa tự do cá nhân và trách nhiệm xã hội, nhằm xác lập sự hài hòa tối ưu giữa lợi ích cá nhân và lợi ích quốc gia, dân tộc; Tiếp tục khẳng định và làm phong phú nội hàm, bản chất và định hướng xã hội chủ nghĩa của quyền con người Việt Nam (quyền con người XHCN); Làm sáng tỏ tư duy, nhận thức mới về mô hình phát triển con người mới xã hội chủ nghĩa, bám sát tinh thần chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm: “Con người, quyền con người là trung tâm, mục tiêu, chủ thể và động lực phát triển đất nước”.

Đồng thời, đón đầu xu hướng chuyển đổi số, nghiên cứu các vấn đề mới về quyền như: Quyền bảo vệ dữ liệu cá nhân, quyền được bảo vệ khỏi thao túng thông tin, quyền sáng tạo trong môi trường số, và quyền thụ hưởng thành quả công nghệ một cách công bằng. 

Thứ hai, về giáo dục quyền con người: Giáo dục được xác định là con đường nền tảng, căn cơ và bền vững nhất để phổ cập tri thức, hình thành và lan tỏa văn hóa nhân quyền. Đề án 1309/QĐ-TTg là một bước đột phá lịch sử. Mục tiêu không chỉ truyền đạt tri thức pháp luật, mà còn bồi dưỡng phẩm chất nhân văn, nuôi dưỡng lòng khoan dung, hình thành năng lực tôn trọng sự khác biệt và ý thức trách nhiệm công dân. Định hướng Chiến lược (theo Kết luận của Thủ tướng Phạm Minh Chính tại Hội nghị toàn quốc về giáo dục quyền con người, tháng 12/2024) đó là: Xác định Chương trình giáo dục quyền con người là chương trình chính thức trong hệ thống giáo dục quốc dân; Xây dựng môn học quyền con người là môn học độc lập tại các cơ sở giáo dục, đào tạo và hoàn thành việc triển khai đưa nội dung quyền con người vào các cơ sở giáo dục đại học trong năm học 2025 - 2026.

“Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh tiếp tục đi đầu, đưa quyền con người trở thành trục xuyên suốt, giá trị cốt lõi trong giáo dục chính trị, đạo đức công vụ và quản trị nhà nước hiện đại”, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh cam kết.

Thứ ba, Về bảo đảm và bảo vệ quyền con người trên thực tiễn: Bảo đảm, bảo vệ và thúc đẩy quyền con người là sứ mệnh cao cả của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Cần tiếp tục hoàn thiện thể chế và pháp luật, trong đó đẩy nhanh việc cụ thể hóa các quyền được ghi nhận trong Hiến pháp 2013 thành các cơ chế pháp lý có hiệu lực cao, dễ tiếp cận, dễ thực thi; Tăng cường trách nhiệm giải trình, tính minh bạch và liêm chính của bộ máy nhà nước. Quyết tâm “xoá bỏ triệt để tư duy không quản được thì cấm, không biết mà vẫn quản”, tháo gỡ điểm nghẽn thể chế để khơi thông mọi nguồn lực (theo tinh thần Nghị quyết 66/NQ-TW của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới).

Cùng với đó, tăng cường cơ chế bảo đảm quyền con người trong kinh tế thị trường định hướng XHCN, trong đó, đặc biệt là bảo vệ vững chắc quyền tài sản, quyền tự do kinh doanh, việc làm, an sinh xã hội và phát triển bền vững. Phát huy vai trò của Nhà nước kiến tạo phát triển, bảo vệ nhóm dễ bị tổn thương và xây dựng “hợp đồng xã hội số” (theo tinh thần Nghị quyết số 68/NQ-TW về kinh tế tư nhân).

Song song đó, tăng cường bảo vệ quyền của các nhóm yếu thế như phụ nữ, trẻ em, người cao tuổi, người khuyết tật, đồng bào dân tộc thiểu số, người di cư. Thực hiện thông qua các chính sách hành động khẳng định và các biện pháp hỗ trợ thực chất để đảm bảo cơ hội phát triển bình đẳng.

Đồng thời, phát huy vai trò giám sát, phản biện và lan tỏa các giá trị nhân quyền của báo chí cách mạng, các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư, nhằm xây dựng nền văn hóa chính trị - pháp lý nhân văn. Chủ động tăng cường hợp tác, đối thoại xây dựng và kiên quyết đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái của các thế lực thù địch. Hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2026-2028.

Khẳng định quyền con người - trụ cột của phát triển trong kỷ nguyên mới

Tại hội thảo, các đại biểu thảo luận sôi nổi, đề xuất nhiều kiến nghị, giải pháp từ cấp độ vĩ mô (tháo gỡ điểm nghẽn thể chế, “xóa bỏ triệt để tư duy không quản được thì cấm, không biết mà vẫn quản”) đến các giải pháp chuyên sâu, gắn với từng lĩnh vực hoạt động.

Hội thảo thống nhất khẳng định lại quan điểm xuyên suốt của Đảng, Nhà nước ta là: Phát triển con người toàn diện là trung tâm của mọi chiến lược phát triển quốc gia; tôn trọng, bảo đảm và bảo vệ quyền con người là nền tảng vững chắc của Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam và giáo dục quyền con người là con đường tất yếu để xây dựng thành công nền văn hóa chính trị hiện đại, dân chủ và nhân văn.

Kỷ nguyên phát triển mới mở ra trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ trên đất nước Việt Nam, việc nghiên cứu, giáo dục và bảo đảm, bảo vệ quyền con người là trách nhiệm chính trị, pháp lý và đạo đức của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội.

Kết quả hội thảo là kênh tham khảo quan trọng, góp phần hoàn thiện Báo cáo chính trị trình Đại hội lần thứ XIV của Đảng và Báo cáo tổng kết 40 năm đổi mới, hướng tới mục tiêu cao cả: “Không để ai bị bỏ lại phía sau - vững bước tiến vào Kỷ nguyên mới của dân tộc với mục tiêu, khát vọng mọi người dân Việt Nam đều được sống trong tự do, an toàn, hạnh phúc và nhân phẩm được tôn trọng".

Hội thảo đã nhận được 95 bài nghiên cứu của các học giả, chuyên gia, được tập hợp thành hai tập kỷ yếu.

Về lĩnh vực nghiên cứu lý luận: Các chuyên gia đề xuất gắn vấn đề quyền con người với các vấn đề lớn đương đại như phát triển bền vững, chuyển đổi số, an ninh con người; đặc biệt cần đào sâu nghiên cứu vấn đề lý luận về quyền con người XHCN gắn với Nhà nước pháp quyền XHCN, nền Kinh tế thị trường định hướng XHCN và nền dân chủ XHCN, góp phần xây dựng và hoàn thiện lý luận của Đảng về trụ cột quyền con người XHCN trong kỷ nguyên mới.

Đối với lĩnh vực giáo dục: Chuyên gia đề xuất đổi mới nội dung, phương pháp, và xác định rõ các mục tiêu cần đạt được trong giáo dục quyền con người gắn với từng cấp học (từ mầm non đến sau đại học) và từng nhóm đối tượng cụ thể (như trong ngành Công an, Quân đội, thẩm phán, luật sư và hệ thống trường chính trị…).

Còn trong lĩnh vực bảo đảm, bảo vệ quyền con người: Các chuyên gia khẳng định thành tựu, đồng thời chia sẻ hạn chế; tập trung phân tích sâu sắc thực tiễn hoạt động của các thiết chế nhà nước như Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ, toà án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, chính quyền địa phương, đặc biệt là trong tư pháp hình sự và nỗ lực bảo đảm, bảo vệ quyền con người, an sinh xã hội tại TP. Hồ Chí Minh.