Trước đây, do sản xuất còn nhỏ lẻ, manh mún, thiếu liên kết từ khâu sản xuất đến tiêu thụ, nông sản Lai Châu khó vươn xa. Chính trong bối cảnh ấy, các HTX nông nghiệp đã dần khẳng định vai trò “cầu nối” quan trọng, góp phần tổ chức lại sản xuất, xây dựng chuỗi giá trị, thúc đẩy xây dựng và phát triển nông thôn mới bền vững.
Từ sản xuất manh mún đến chuỗi giá trị
Đi dọc các con đường ở khu 1, xã Sìn Hồ, không khó để bắt gặp những cánh đồng dược liệu xanh mướt. Đây chính là kết quả thay đổi từ mô hình tự phát sang sản xuất có tổ chức nhờ HTX Mý Dao.
Trước năm 2019, các hộ dân ở Sìn Hồ chủ yếu trồng đương quy, đẳng sâm, liên đằng hoa nhỏ… nhưng manh mún, sản lượng thấp, đầu ra phụ thuộc thương lái. Giá cả bấp bênh, nông dân trồng nhiều nhưng thu chẳng bao nhiêu.
|
Để nâng cao giá trị sản xuất, các HTX, hộ sản xuất ở Lai Châu đã chủ động hình thành các liên kết chuỗi. |
Sự ra đời của HTX Mý Dao đã mở ra bước ngoặt. HTX không chỉ tập huấn kỹ thuật cho thành viên mà còn cung ứng vật tư đầu vào, áp dụng quy trình canh tác an toàn, liên kết doanh nghiệp để bao tiêu sản phẩm.
Đến nay, HTX đã bao tiêu khoảng 200 ha dược liệu ở Sìn Hồ, Tủa Sín Chải, đồng thời xây dựng thương hiệu riêng với nhiều sản phẩm sơ chế, đóng gói như đương quy khô, trà bông mã đề, cao phong tê thấp… được bày bán tại các cửa hàng OCOP trong và ngoài tỉnh.
Anh Giàng Xuân Cường – Giám đốc HTX Mý Dao – chia sẻ: “HTX đã ký hợp đồng liên kết tiêu thụ với doanh nghiệp ở Hà Nội, Ninh Bình, đảm bảo đầu ra ổn định. Quan trọng hơn, chúng tôi chủ động hỗ trợ kỹ thuật và vật tư cho bà con, từ đó sản phẩm đạt chất lượng cao, tạo uy tín trên thị trường”.
Không chỉ trong trồng trọt, các HTX còn khẳng định vai trò ở lĩnh vực thủy sản. Điển hình là HTX Nông, công nghiệp và Thương mại du lịch Than Uyên (xã Khoen On), mạnh dạn đầu tư 60 lồng nuôi cá trên lòng hồ thủy điện Bản Chát và liên kết thêm 65 lồng cá của người dân.
Sản lượng đạt 600 tấn/năm của HTX Than Uyên là một con số ấn tượng đối với địa phương miền núi. Không dừng lại ở nuôi trồng, HTX còn đầu tư chế biến sâu – sản xuất chả cá, xúc xích cá, nước lẩu… – và phân phối qua 15 doanh nghiệp, siêu thị tại Hà Nội, TP.HCM.
Nhờ đó, HTX Than Uyên đã thu hút 21 thành viên, tạo việc làm thường xuyên cho 39 lao động với thu nhập bình quân 11,5 triệu đồng/người/tháng. Đặc biệt, năm 2024 và 2025, HTX vinh dự nhận Giải thưởng Ngôi sao HTX “CoopStar Awards” do Liên minh HTX Việt Nam trao tặng – minh chứng cho sức bật của mô hình kinh tế tập thể trên vùng đất khó.
OCOP và hành trình số hóa
Theo Liên minh HTX tỉnh Lai Châu, hiện toàn tỉnh có 210 HTX nông nghiệp, thu hút trên 2.350 thành viên, tạo việc làm cho 2.347 lao động. Doanh thu bình quân mỗi HTX ước đạt 900 triệu đồng/năm; thu nhập của lao động thường xuyên khoảng 58 triệu đồng/người/năm.
Nhiều HTX đã chuyển đổi từ mô hình tự cung, tự cấp sang gắn với thị trường; mạnh dạn đầu tư máy móc chế biến, bao gói, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật để nâng cao giá trị nông sản. Nhờ đó, người nông dân thay đổi tư duy, biết áp dụng quy trình VietGAP, OCOP, canh tác hữu cơ thay cho lối sản xuất truyền thống.
Ông Bùi Xuân Thu – Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Lai Châu – khẳng định: “HTX là lực lượng nòng cốt tổ chức lại sản xuất nông nghiệp hiện đại. Tỉnh đã ban hành nhiều cơ chế hỗ trợ như tập huấn quản trị, hỗ trợ giống cây trồng, máy móc sơ chế, đồng thời tăng cường kết nối với doanh nghiệp để hình thành chuỗi liên kết bền vững”.
Xây dựng nông thôn mới ở Lai Châu không chỉ dừng lại ở tăng sản lượng, mà còn gắn với nâng cao giá trị nông sản. Đến nay, tỉnh có 215 sản phẩm OCOP 3 sao, 4 sao, nổi bật như chè shan tuyết, mắc-ca khô, gạo Séng cù, miến dong Bình Lư, dưa lưới ichiba…
 |
Sự đồng hành của hệ thống Liên minh HTX Việt Nam là một trong những điểm tựa giúp các HTX ở Lai Châu vươn tầm, đóng góp tích cực vào xây dựng nông thôn mới. |
Các sản phẩm không chỉ đảm bảo an toàn thực phẩm, mà còn có bao bì đẹp, truy xuất nguồn gốc rõ ràng, từng bước thích ứng với xu hướng tiêu dùng hiện đại.
Đáng chú ý, trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển, Lai Châu xác định chuyển đổi số là giải pháp đột phá để quảng bá và tiêu thụ sản phẩm. Sở Công Thương đã hỗ trợ HTX, doanh nghiệp địa phương đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử như Postmart, Voson; đồng thời tổ chức tập huấn kỹ năng số, livestream bán hàng, xây dựng thương hiệu trực tuyến.
Nhờ đó, năng lực tiếp cận thị trường số của nhiều HTX được nâng lên, sản phẩm minh bạch thông tin, tạo niềm tin cho người tiêu dùng. Tuy nhiên, khó khăn vẫn còn khi hạ tầng mạng ở vùng sâu chưa ổn định, kỹ năng số của nông dân còn hạn chế, chi phí vận chuyển cao… Đây là những thách thức mà Lai Châu cần tháo gỡ để thương hiệu OCOP vươn xa.
Điểm tựa cho nông thôn mới
Trong hành trình phát triển của các HTX với những đóng góp tích cực vào quá trình xây dựng nông thôn mới ở Lai Châu, không thể không nhắc đến sự hỗ trợ của Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên minh HTX tỉnh Lai Châu.
Tháng 9/2025, Viện Phát triển kinh tế hợp tác (thuộc Liên minh HTX Việt Nam) đã bàn giao dự án hỗ trợ phát triển cây dược liệu tại xã Sìn Hồ, với tổng kinh phí hơn 3,7 tỷ đồng. 61 hộ dân được hỗ trợ giống, phân bón, chế phẩm sinh học, tập huấn kỹ thuật trồng đương quy, sâm núi Nam theo hướng hữu cơ, liên kết tiêu thụ sản phẩm.
Diện tích mô hình đạt 33 ha, tạo việc làm, tăng thu nhập, góp phần giảm nghèo bền vững. Ông Nguyễn Đình Hùng – Phó Viện trưởng Viện Phát triển kinh tế hợp tác – nhấn mạnh: “Chúng tôi sẽ tiếp tục đồng hành cùng bà con xây dựng chuỗi giá trị, phát triển thương hiệu dược liệu Sìn Hồ, kết nối tiêu thụ qua sàn thương mại điện tử, hội chợ, triển lãm… để nâng cao sức cạnh tranh”.
Phó Chủ tịch UBND xã Sìn Hồ – ông Triệu Thái Bình – cũng khẳng định: “Thành công của dự án là bước khởi đầu quan trọng. Với sự đồng hành của Liên minh HTX Việt Nam và các cấp ngành, chúng tôi tin tưởng Sìn Hồ sẽ ngày càng đổi thay, đời sống nhân dân ngày càng ấm no”.
Có thể thấy, xây dựng nông thôn mới ở Lai Châu gắn liền với việc phát huy vai trò HTX trong tổ chức sản xuất, nâng cao thu nhập, thay đổi diện mạo nông thôn.
Tuy nhiên, để HTX phát triển bền vững, địa phương cần tiếp tục hỗ trợ nâng cao năng lực quản trị, tiếp cận vốn, đầu tư hạ tầng chế biến – bảo quản, thúc đẩy chuyển đổi số và xây dựng thương hiệu.
Quan trọng hơn, sự đồng hành của hệ thống Liên minh HTX Việt Nam sẽ là “trụ đỡ” để các HTX ở Lai Châu không chỉ vững vàng ở thị trường trong nước mà còn từng bước vươn ra quốc tế.
Khi những nương chè, vườn mắc-ca, lồng bè nuôi cá hay đồi dược liệu nơi biên cương được tổ chức sản xuất bài bản, gắn với chuỗi giá trị, đó cũng là lúc nông thôn mới nơi đây thực sự bừng sáng.
Trong tương lai, cùng với sự kiên trì của người nông dân, sự năng động của các HTX và sự đồng hành của hệ thống Liên minh HTX Việt Nam, tin rằng nông thôn mới Lai Châu sẽ không chỉ là “đích đến”, mà còn là nền tảng cho sự phát triển bền vững của vùng đất biên cương Tổ quốc.
Nam Phong
