Hiệp định mới giúp thương mại Việt - Mỹ ...

Việt Nam và Mỹ đã đồng ý công bố Tuyên bố chung về khuôn khổ Hiệp định Thương mại đối ứng, công bằng và cân bằng nhân dịp Tổng thống Donald Trump và Thủ tướng Phạm Minh Chính tham dự Hội nghị Cấp cao ASEAN tại KulaLumpur, Malaysia.

Tuyên bố chung đề cập đến các nội dung chính của Hiệp định Thương mại đối ứng, công bằng và cân bằng. Theo đó, cả Việt Nam và Hoa Kỳ sẽ cùng hợp tác trên tinh thần xây dựng để giải quyết mối quan tâm của cả hai bên liên quan đến các rào cản phi thuế quan, thống nhất các cam kết liên quan đến thương mại số, dịch vụ và đầu tư; thảo luận về sở hữu trí tuệ, phát triển bền vững cũng như tăng cường hợp tác để nâng cao khả năng chống chịu của chuỗi cung ứng…

Bộ Công Thương cho biết, Hiệp định Thương mại đối ứng, công bằng và cân bằng sẽ kế thừa và phát triển trên nền tảng quan hệ kinh tế lâu bền giữa hai nước, bao gồm Hiệp định Thương mại song phương Hoa Kỳ - Việt Nam được ký kết năm 2000 và có hiệu lực từ năm 2001.

Trong vài tuần tới, hai nước sẽ tiếp tục trao đổi để hoàn tất nội dung Hiệp định, chuẩn bị cho việc ký kết và tiến hành các thủ tục nội bộ cần thiết để Hiệp định chính thức có hiệu lực.

Trao đổi với Vnbusiness, PGS.TS Nguyễn Thường Lạng, giảng viên cao cấp, Viện Thương mại và Kinh tế quốc tế, Đại học Kinh tế Quốc dân nhiều lần nói “rất phấn khởi”, gọi đây là “bước tiến”. Ông cũng chia sẻ quan điểm về ý nghĩa, tác động và cơ hội từ Hiệp định mới.

PGS.TS Nguyễn Thường Lạng, giảng viên cao cấp, Viện Thương mại và Kinh tế quốc tế, Đại học Kinh tế Quốc dân.

Trước hết, xin ông chia sẻ ấn tượng ban đầu khi theo dõi Tuyên bố chung Việt Nam - Hoa Kỳ về Hiệp định Thương mại đối ứng, công bằng và cân bằng vừa được công bố hôm 26/10?

Tôi nghĩ Hiệp định Thương mại đối ứng, công bằng và cân bằng là một trong những bước tiến rất quan trọng về mặt tư duy hoạch định chính sách, về khả năng thích ứng của Việt Nam trước sự thay đổi của môi trường thương mại quốc tế. Trong điều kiện thế giới còn đang tồn tại nhiều bất định, bất ổn, bất an, mơ hồ, phức tạp… Hiệp định thể hiện đúng tinh thần “dĩ bất biến, ứng vạn biến”.

Hiệp định là một sự nâng cấp, là bước đi thực chất hơn so với Hiệp định Thương mại song phương Việt Nam và Hoa Kỳ đã ký năm 2000. Thậm chí, đây là bước tiến cao hơn các hiệp định thương mại tự do hay các cam kết trong WTO vì các bên đã đi sâu vào thực chất trên nguyên tắc cùng có lợi, win - win. Nếu như các hiệp định thương mại tự do thế hệ cũ, thế hệ mới vẫn có khả năng dẫn đến chênh lệch thương mại thì hiệp định này làm cho cả hai bên tin tưởng nhau hơn, song hành hơn.

Tuyên bố chung vừa công bố đã thể hiện nỗ lực lớn của hai quốc gia từ tháng 5 đến này. Tôi tưởng chừng hiệp định này phải mất 3, 4 tháng nữa mới hoàn thành, giờ đã đạt được kết quả tôi thấy phấn khởi quá (cười).

Theo ông, tính chất và ý nghĩa nổi bật của Hiệp định thương mại đối ứng, công bằng và cân bằng là gì?

Ngay từ tên gọi đã cho thấy sự đặc biệt rồi: “đối ứng, công bằng và cân bằng” - không thiên lệch. Đây là một bước tiến quan trọng trong nỗ lực để tiếp tục nâng cấp quan hệ thương mại, đầu tư của hai quốc gia lên một tầm cao mới.

Hiệp định chi tiết hóa được một khuôn khổ, tức là không có chuyện “tự do hoàn toàn” hay “thuế quan bằng 0”. Điều này phù hợp với nguyên tắc quốc tế. Bao giờ các nước cũng phải duy trì mức độ bảo hộ nhất định nền sản xuất trong nước, bảo đảm cân bằng với các đối tác thứ ba, tuân theo các nguyên tắc như đối xử tối huệ quốc, đối xử quốc gia, thương mại có thể tiên lượng, đối xử đặc biệt và khác biệt với các nước đang phát triển…

Hiệp định này không phải là một hiệp định thương mại tự do đầy đủ, đúng nghĩa nhưng bảo đảm được hai bên cùng cân bằng lợi ích nhiều hơn so với việc mở cửa tự do. Bước tiến thể hiện ở chỗ Hiệp định đã tính đến quan hệ thương mại cụ thể của từng quốc gia trong từng giai đoạn, đặc biệt là khả năng xuất siêu của Việt Nam sang Mỹ.

Thực tế, Việt Nam đang xuất siêu lớn sang Mỹ, năm nay dù khó khăn vẫn có thể lên tới 150 tỷ USD. Trong bối cảnh đó, việc Việt Nam nhập khẩu thêm máy bay Boeing trị giá 8 tỷ USD hay mua nông sản Mỹ khoảng 2,9 tỷ USD là hợp lý và cần thiết để giảm chênh lệch thương mại.

Tôi nghĩ đây là một cơ chế đàm phán linh hoạt, có thể xem là “phương án thay thế tốt nhất” – theo khái niệm BATNA (Best Alternative to a Negotiated Agreement) trong lý thuyết đàm phán quốc tế. Đây là cách tiếp cận thực tế và phù hợp.

Trong bối cảnh hiện nay điều này còn tốt hơn thương mại tự do vì được sự nhất trí của nước Mỹ một cách hoàn toàn. Nước Mỹ cũng thắng, vui vẻ. Nếu đạt thương mại tự do hoàn toàn nhưng đối tác của mình không hài lòng thì cũng không được lâu dài. Hiệp định này tôi nghĩ lâu dài hơn, bền vững hơn, lợi ích bảo đảm hơn. Do đó khi nói đến hiệp định này tôi rất phấn khởi.

Lâu nay Việt Nam muốn nâng cấp hiệp định thương mại song phương với Mỹ mà chưa được. Tôi nghĩ ông Donald Trump không thích cụm từ “hiệp định thương mại tự do”, mà ông thích cái gì đó thể hiện được sự công bằng, cân bằng, minh bạch, đối ứng.

Thì tôi nghĩ hiệp định này bản chất vẫn trong xu hướng chung nhưng thay thuật ngữ để làm cho nội hàm cụ thể hơn. Đây đã là một bước tiến về mặt tư duy, chính sách rồi.

Chiều 26/10, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cùng đoàn công tác Bộ Công Thương làm việc với Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ phụ trách Kinh tế, Môi trường và Năng lượng Jacob Helberg với tinh thần thống nhất hướng đến hoàn thành, ký kết Hiệp định Thương mại đối ứng, công bằng và cân bằng.

Theo ông Hiệp định này có thể tác động đến vị thế của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu không?

Tất nhiên là có. Hiệp định thể hiện rằng Việt Nam thực sự là một đối tác đáng tin cậy, có trách nhiệm với Hoa Kỳ và ngược lại. Do đó, nó làm tăng uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.

Việt Nam đã cân bằng, công bằng, đối ứng được với Hoa Kỳ. Vị thế thương mại của Việt Nam được Hoa Kỳ đặt trong tầm nhìn của họ, điều này có nghĩa chúng ta sẽ là một nhân tố tích cực, có tác động quan trọng đối với nền thương mại Hoa Kỳ.

Bạn bè quốc tế sẽ đánh giá Việt Nam rất nghiêm túc, công bằng, cân bằng, sẵn sàng bảo đảm lợi ích cho đối tác, không chỉ theo chủ nghĩa trọng thương mà hướng đến hợp tác hài hòa, lâu dài và bền vững.

Hiệp định khi được triển khai thực chất sẽ tạo điều kiện cho xuất nhập khẩu của Việt Nam tăng mạnh, đặc biệt là xuất khẩu sang Mỹ.

Nếu như Mỹ và Trung Quốc hay các nước khác không đạt được một khuôn khổ hiệp định tương tự như với Việt Nam thì chắc chắn đây là cơ hội lớn, mở ra cho Việt Nam một không gian tăng trưởng thương mại lớn hơn nữa.

Tôi cho rằng thương mại Việt Nam sắp tới sẽ có bước chuyển rất mạnh. Chúng ta có thể tận dụng được thị trường lớn là Hoa Kỳ, đồng thời xây dựng được chuỗi cung ứng bền vững với rất nhiều mặt hàng.

Việc nhập khẩu các mặt hàng nông sản Mỹ vào Việt Nam cũng sẽ khiến cho nông nghiệp trong nước trở nên linh hoạt hơn, cạnh tranh hơn, tạo động lực phát triển tốt hơn, từ đó góp phần giúp Việt Nam chuyển dịch cơ cấu theo mô hình đổi mới sáng tạo, chuyển đổi xanh, phát thải ròng thấp, hợp tác toàn diện, đảm bảo lợi ích quốc tế và chắc chắn là đất nước sẽ vươn mình.

Về phía doanh nghiệp Việt, đâu là cơ hội khi quan hệ thương mại với Mỹ chuyển sang mô hình “đối ứng, công bằng và cân bằng”?

Đây là cơ hội tốt bởi khi khung pháp lý ổn định các doanh nghiệp sẽ hoạch định chiến lược kinh doanh lâu dài tốt hơn. Chuỗi cung ứng sẽ không bị đứt gãy do các biện pháp thuế có tính chất đột ngột nữa. Các doanh nghiệp cả Mỹ và Việt Nam đều có thể chủ động xây dựng một chuỗi cung ứng bền vững, lâu dài, phạm vi lớn, quy mô lớn và tạo ra hành lang pháp lý làm việc có tính chất thực chất hơn.

Đặc biệt, hiệp định còn đề cập đến rào cản phi thuế quan - một điểm rất đáng chú ý. Những thủ tục hành chính, quy định về kiểm soát xuất khẩu, hay hạn chế công nghệ cao thường là rào cản tiềm ẩn. Khi có khuôn khổ minh bạch hơn, doanh nghiệp Việt Nam có thể tiếp cận công nghệ cao, đổi mới sáng tạo và học hỏi kỹ thuật từ Mỹ. Đây là điều mà doanh nghiệp Việt Nam nên tận dụng triệt để.

Theo ông, ngành/lĩnh vực nào của Việt Nam sẽ hưởng lợi trực tiếp từ hiệp định thương mại mới này?

Tôi nghĩ được hưởng lợi trực tiếp vẫn là những ngành mà chúng ta đang có thế mạnh, chẳng hạn như xuất khẩu điện thoại, thiết bị, linh kiện điện tử…

Thứ hai là nông sản Việt Nam như thủy sản, gạo và các mặt hàng dệt may, đồ gỗ. Đó là những mặt hàng mà chúng ta có sẵn tiềm lực tốt. Chưa kể các ngành công nghiệp mới như sắt thép, nhôm, pin mặt trời sản xuất theo công nghệ đạt chuẩn Mỹ cũng có thể được hưởng lợi.

Ngoài ra Việt Nam đang có hơn 10.000 sản phẩm OCOP đạt chuẩn ba sao trở lên, đây là tiềm năng rất lớn, có thể tăng cường xuất khẩu sang Mỹ nếu như chúng ta làm tốt thương hiệu, tiêu chuẩn, giấy chứng nhận…

Tôi nghĩ đó là những mặt hàng mà lợi thế so sánh của Việt Nam rất cao, không chỉ với thị trường Mỹ mà còn với nhiều thị trường khác.

Trân trọng cảm ơn ông!

Đỗ Kiều (thực hiện)