Trong bức tranh nông thôn mới nhiều màu sắc, các mô hình kinh tế hợp tác gắn với chương trình OCOP đã và đang trở thành trụ cột quan trọng, tạo sinh kế ổn định, nâng cao thu nhập, đồng thời giữ gìn và phát huy giá trị bản địa, góp phần làm nên bản sắc riêng của nông thôn Quảng Ninh.
HTX dẫn dắt sản xuất
Ở xã Quảng La, một địa bàn nông thôn đang chuyển mình mạnh mẽ, mô hình trồng cây sâm nam được triển khai thí điểm từ đầu năm 2024 đến nay đã cho thấy rõ vai trò “bà đỡ” của HTX trong xây dựng nông thôn mới.
Với sự tham gia ban đầu của 7 hộ dân trên diện tích gần 5ha, mô hình này không chỉ đơn thuần là thử nghiệm một loại cây trồng mới, mà còn là minh chứng cho tư duy sản xuất hàng hóa, ứng dụng khoa học kỹ thuật gắn với liên kết tiêu thụ.
|
Nhiều cây trồng mới phát huy giá trị cao trong nông thôn mới Quảng Ninh. |
Dưới sự dẫn dắt của HTX Đồng Hang, người dân từng bước tiếp cận quy trình nhân giống bằng chiết cành, áp dụng kỹ thuật trồng trên đất đồi, đất sỏi, kết hợp hệ thống tưới tự động để bảo đảm độ ẩm cho cây trong giai đoạn sinh trưởng ban đầu.
Sau hơn 1 năm triển khai, cây sâm nam sinh trưởng tốt, thích nghi với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng địa phương, mở ra hướng phát triển kinh tế mới cho những diện tích đất trước đây kém hiệu quả.
Điều đáng chú ý, ngay từ năm thứ 2, khi cây bước vào giai đoạn tỉa, người dân đã có thể tận thu hoa và lá để chế biến trà, tạo dòng thu nhập sớm trong khi chờ thu hoạch củ sau 4–5 năm. Với giá bán ổn định từ trà lá đến củ sâm thương phẩm, sâm nam đang trở thành cây trồng mang lại giá trị kinh tế cao, giúp người dân yên tâm gắn bó với sản xuất nông nghiệp.
Bà Lã Thị Thu, Giám đốc HTX Đồng Hang, cho biết kết quả bước đầu với hơn 1 tấn sản phẩm khô trong vụ thu hoạch đầu tiên đã củng cố niềm tin để HTX tiếp tục mở rộng mô hình, đồng thời hoàn thiện hồ sơ đăng ký sản phẩm OCOP cho hoa sâm và củ sâm nam.
Trong quá trình đưa cây sâm nam vào sản xuất, vai trò của HTX không chỉ là tổ chức sản xuất mà còn là cầu nối đưa nông sản địa phương tham gia chuỗi giá trị, xây dựng thương hiệu và tiếp cận thị trường.
Phát huy cây trồng thế mạnh
Câu chuyện sâm nam Quảng La là một lát cắt sinh động trong tổng thể bức tranh xây dựng nông thôn mới của Quảng Ninh, nơi mỗi xã, mỗi vùng đều tìm cho mình hướng đi phù hợp dựa trên lợi thế bản địa, với sự đồng hành của các HTX và tổ hợp tác.
Trong khi đó, tại các xã vùng cao biên giới của Quảng Ninh như Lục Hồn, Húc Động, Bình Liêu, cây dong riềng đỏ đã bén rễ từ lâu. Khi các HTX mạnh dạn đầu tư máy móc, cải tiến công nghệ, chuẩn hóa quy trình sản xuất và truy xuất nguồn gốc, sản phẩm miến dong Bình Liêu “bước ra khỏi bản làng” để trở thành sản phẩm OCOP 5 sao quốc gia.
Không chỉ mang lại thu nhập ổn định cho người dân vùng cao, miến dong Bình Liêu còn trở thành biểu tượng của nông nghiệp sạch, của sự kiên trì giữ gìn giá trị bản địa trong dòng chảy hội nhập, góp phần xây dựng nông thôn mới.
Đáng chú ý, vai trò của các HTX, doanh nghiệp địa phương thể hiện rõ ở chỗ các đơn vị không chạy theo sản lượng bằng mọi giá, mà chú trọng đầu tư chiều sâu, nâng cao chất lượng, kể câu chuyện văn hóa của vùng đất thông qua từng sản phẩm.
Nếu cây dong riềng nổi tiếng ở các xã biên giới thì ở vùng nông nghiệp phía Đông của tỉnh, HTX Nông nghiệp hữu cơ An Lộc và các cơ sở chăn nuôi, chế biến lợn Móng Cái ở xã Hải Ninh lại cho thấy một hướng đi khác trong xây dựng nông thôn mới gắn với bảo tồn nguồn gen quý.
Giống lợn Móng Cái, vốn là vật nuôi truyền thống, đã được đưa vào sản xuất theo chuỗi giá trị, áp dụng an toàn sinh học, chế biến sâu để tạo ra các sản phẩm OCOP 3-4 sao. Việc nâng tiêu chuẩn chăn nuôi, đầu tư chế biến không chỉ giúp tăng giá trị sản phẩm mà còn tạo việc làm ổn định cho lao động nông thôn, góp phần giữ gìn sinh kế và văn hóa sản xuất bản địa trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt của thị trường.
 |
Nông thôn mới Quảng Ninh khởi sắc nhờ chuyển biến trong nông nghiệp. |
Không gian nông thôn Quảng Ninh còn mở rộng ra biển đảo, nơi các HTX, doanh nghiệp thủy sản đang góp phần định hình diện mạo nông thôn mới ven biển. Tại đặc khu Vân Đồn, hàu Vân Đồn đã được nâng tầm từ sản phẩm khai thác, nuôi trồng truyền thống thành chuỗi sản phẩm chế biến đa dạng, có giá trị gia tăng cao.
Tham gia chương trình OCOP đã tạo động lực để các chủ thể kinh tế đầu tư vào công nghệ chế biến, bảo quản, mở rộng thị trường tiêu thụ, từng bước hướng tới xuất khẩu. Sự phát triển của các HTX, doanh nghiệp thủy sản không chỉ mang lại nguồn thu ổn định cho người dân mà còn góp phần bảo vệ môi trường sinh thái, khai thác hợp lý tài nguyên biển trong quá trình xây dựng nông thôn mới bền vững.
Mở không gian phát triển mới
Những thành công hiện tại của khu vực kinh tế hợp tác, HTX ở Quảng Ninh không thể tách rời sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, trong đó có vai trò quan trọng của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Quảng Ninh.
Thông qua các chương trình hỗ trợ đào tạo cán bộ HTX, tư vấn xây dựng phương án sản xuất kinh doanh, hỗ trợ tiếp cận vốn tín dụng, chuyển giao khoa học kỹ thuật và xúc tiến thương mại, Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Quảng Ninh đã góp phần nâng cao năng lực cho các HTX, tổ hợp tác, giúp họ trở thành lực lượng nòng cốt trong xây dựng nông thôn mới.
Đặc biệt, việc Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh đẩy mạnh hỗ trợ các HTX tham gia chương trình OCOP, hoàn thiện hồ sơ, tiêu chuẩn hóa sản phẩm, kết nối với hệ thống phân phối và sàn thương mại điện tử đã mở ra không gian phát triển mới cho kinh tế nông thôn Quảng Ninh.
Trong bối cảnh Quảng Ninh triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp từ tháng 7/2025, với việc sắp xếp lại đơn vị hành chính cấp xã, nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới đặt ra nhiều yêu cầu mới, phức tạp hơn.
Quy mô xã lớn hơn, không gian phát triển mở rộng, trong khi một số tiêu chí nông thôn mới giai đoạn 2021–2025 cần được điều chỉnh cho phù hợp thực tiễn. Tuy nhiên, chính trong bối cảnh đó, vai trò của các HTX, tổ hợp tác càng trở nên quan trọng, bởi đây là lực lượng bám sát cơ sở, trực tiếp tổ chức sản xuất, tạo việc làm và thu nhập cho người dân trên địa bàn rộng lớn hơn.
Thực tiễn ở Quảng Ninh cho thấy, xây dựng nông thôn mới không phải là đích đến cố định, mà là quá trình liên tục nâng cao chất lượng các tiêu chí, thích ứng với điều kiện phát triển mới.
Từ sâm nam Quảng La, miến dong Bình Liêu, lợn Móng Cái đến hàu Vân Đồn, mỗi mô hình đều phản ánh rõ nét tư duy phát triển dựa trên lợi thế bản địa, gắn sản xuất với thị trường, lấy HTX làm trung tâm liên kết.
Với 432 sản phẩm OCOP từ 3 sao trở lên, trong đó có 8 sản phẩm OCOP 5 sao quốc gia, Quảng Ninh đã và đang khẳng định vị thế là địa phương đi đầu trong phát triển kinh tế nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới.
Bước sang giai đoạn phát triển mới, với quyết tâm chính trị cao và sự đồng thuận của người dân, Quảng Ninh tiếp tục coi HTX là “xương sống” của kinh tế nông thôn. Sự đồng hành của Liên minh HTX Việt Nam, Liên minh HTX tỉnh cùng các chính sách hỗ trợ thiết thực, sẽ tiếp tục tạo nền tảng để các HTX đổi mới, sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh.
Từ đó, chương trình xây dựng nông thôn mới ở Quảng Ninh không chỉ đạt được các chỉ tiêu về hạ tầng, thu nhập, mà còn lan tỏa những giá trị bền vững về văn hóa, môi trường và con người, góp phần làm nên diện mạo nông thôn hiện đại, giàu bản sắc.
An Chi
