Chuyển mình từ nhân thô đến dòng sản phẩm đặc sắc
Vùng cao nguyên đầy nắng gió Gia Lai hiện sở hữu hơn 106.400 ha cà phê, sản lượng trung bình mỗi năm khoảng 312.000 tấn. Đây là một trong những vùng cà phê lớn nhất cả nước, với lợi thế khí hậu, thổ nhưỡng phù hợp cho cả giống Arabica lẫn Robusta. Tuy nhiên, thực tế lâu nay phần lớn sản lượng, rơi vào khoảng 77% vẫn xuất khẩu dưới dạng nhân thô, giá trị gia tăng thấp, phụ thuộc mạnh vào biến động thị trường quốc tế. Chỉ hơn 23% sản lượng được chế biến tại chỗ thành cà phê rang xay, hòa tan hay đặc sản.
Công ty TNHH Vĩnh Hiệp đẩy mạnh sản xuất cà phê rang xay, hòa tan và các sản phẩm đặc sản phục vụ xuất khẩu (Ảnh: Vĩnh Hiệp)
Nhận thấy điểm nghẽn này, nhiều doanh nghiệp của tỉnh đã chủ động đầu tư vào chế biến sâu, coi đây là “tấm hộ chiếu” để cà phê Gia Lai bước ra thị trường toàn cầu với vị thế mới. Theo tính toán của ngành nông nghiệp địa phương, nếu tỷ lệ chế biến sâu tăng, giá trị sản phẩm có thể nâng gấp 1,5-2 lần so với xuất thô, đồng thời tạo thêm nhiều việc làm, ổn định thu nhập cho người trồng.
Tiêu biểu là Công ty TNHH Vĩnh Hiệp với thương hiệu L’amant Cafe - đơn vị tiên phong ứng dụng dây chuyền chế biến hiện đại, sản xuất cà phê rang xay, hòa tan và các sản phẩm đặc sản phục vụ xuất khẩu. Trong 6 tháng đầu năm 2025, doanh thu xuất khẩu của Vĩnh Hiệp đạt khoảng 550 triệu USD, dự kiến cả năm đạt 750 - 800 triệu USD, phần lớn nhờ nhóm sản phẩm chế biến sâu. Cùng với đó, các thương hiệu Tam Ba, Thùy Dung, BaKa… cũng mạnh dạn đầu tư vào nhà máy chế biến, tung ra các dòng cà phê túi lọc, phin giấy, capsule… phù hợp xu hướng tiêu dùng hiện đại.
Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Thái Như Hiệp - Chủ tịch Công ty TNHH Vĩnh Hiệp, nhà sáng lập thương hiệu L’amant Café cho biết, Vĩnh Hiệp đã hợp tác sâu rộng với bà con nông dân, đặc biệt là bà con đồng bào dân tộc thiểu số Ê Đê, Ba Na tại khu vực Tây Nguyên để cùng nhau thay đổi tư duy sản xuất, tiếp cận phương pháp canh tác mới, và chuyển đổi sang mô hình nông nghiệp xanh, nông nghiệp số. Không đơn thuần là giúp họ tiêu thụ cà phê, Vĩnh Hiệp cùng bà con xây dựng nền tảng sản xuất “cứng”: từ quy trình canh tác hữu cơ, áp dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc, đến việc đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Đây là cách để cà phê Việt Nam, đặc biệt là cà phê Gia Lai, có thể tham gia thị trường quốc tế với tâm thế chủ động, tự tin.
Bằng việc gắn chế biến sâu với xây dựng thương hiệu, cà phê Gia Lai không chỉ đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe của các thị trường khó tính như EU, Nhật Bản, mà còn tạo được bản sắc riêng. Một số doanh nghiệp chọn hướng phát triển cà phê đặc sản (Specialty Coffee) với quy trình canh tác hữu cơ, thu hái chọn lọc và rang xay chuẩn SCA, nhằm chinh phục phân khúc cao cấp vốn mang lại lợi nhuận vượt trội.
Chuỗi liên kết: ‘Cánh cửa’ cho cà phê Gia Lai vươn xa
Để nâng cao chất lượng nguyên liệu, Gia Lai đã phát triển 34 chuỗi liên kết sản xuất - tiêu thụ, với diện tích hơn 43.000 ha, quy tụ 26 doanh nghiệp và 8 hợp tác xã tham gia. Mô hình này giúp đồng bộ quy trình sản xuất từ nông trại đến bàn uống, kiểm soát chất lượng, truy xuất nguồn gốc và xây dựng thương hiệu vùng.
Cà phê là sản phẩm chủ lực của Gia Lai
Hợp tác xã Lam Anh là một ví dụ điển hình: canh tác theo hướng thuận tự nhiên, áp dụng kỹ thuật hữu cơ, thu hái và sơ chế thủ công, sản phẩm đạt chứng nhận OCOP 4 sao. Nhờ đó, cà phê Lam Anh đã bước chân vào các chuỗi cửa hàng đặc sản và xuất khẩu sang nhiều thị trường tiềm năng.
Doanh nghiệp Ngon Avatar lại chọn chiến lược kể câu chuyện thương hiệu xoay quanh hình ảnh cao nguyên Tây Nguyên và văn hóa cà phê bản địa. Sản phẩm của họ được chăm chút từ bao bì, hương vị cho đến trải nghiệm khách hàng, tạo sự khác biệt trên thị trường quốc tế.
Không chỉ dừng lại ở liên kết sản xuất, tỉnh Gia Lai còn hỗ trợ doanh nghiệp chứng nhận tiêu chuẩn hữu cơ, chứng nhận SCA, áp dụng truy xuất nguồn gốc điện tử. Nhiều đơn vị được tạo điều kiện tham gia hội chợ quốc tế như tại Tokyo (Nhật Bản) - nơi cà phê Fine Robusta Gia Lai được khách hàng quốc tế đánh giá cao về hương vị và chất lượng ổn định.
Theo đề án phát triển cà phê đặc sản giai đoạn 2021-2030, Gia Lai sẽ quy hoạch 2.340 ha cà phê đặc sản tại các huyện Đăk Đoa, Ia Grai, Chư Prông; nâng tỷ lệ chế biến sâu lên 20-25% tổng sản lượng. Cùng với rang xay, hòa tan cũng sẽ được ưu tiên phát triển, hướng đến các thị trường có giá trị gia tăng cao.
Hành trình nâng tầm cà phê Gia Lai là sự kết hợp giữa quyết tâm của doanh nghiệp, sự thay đổi tư duy sản xuất của nông dân và chính sách đồng hành của chính quyền. Từ chỗ phụ thuộc gần như hoàn toàn vào xuất thô, giờ đây ngành cà phê tỉnh đã có hướng đi mới: sản xuất bền vững gắn với chế biến sâu và xây dựng thương hiệu đặc sản.
Đây không chỉ là câu chuyện kinh tế, mà còn là bước chuyển văn hóa tiêu dùng: đưa hình ảnh cà phê Gia Lai ra thế giới không phải như một loại hàng hóa vô danh, mà là sản phẩm mang câu chuyện, giá trị và bản sắc của vùng đất cao nguyên.
Khi những hạt cà phê được khoác lên “chiếc áo” chế biến sâu, chúng mang theo cả nỗ lực đổi mới và khát vọng vươn lên của người dân, doanh nghiệp Gia Lai. Với đà này, tương lai không xa, cái tên “Gia Lai” sẽ được xướng lên như một trong những thương hiệu cà phê đặc sản hàng đầu Việt Nam, sánh vai cùng các vùng trồng danh tiếng thế giới.
