Ngày lễ Vu lan xuất phát từ sự tích Phật giáo được ghi lại trong kinh Vu Lan Bồn. Theo kinh Vu Lan Bồn, Lễ Vu Lan phát xuất từ thời Đức Phật. Ngài đã dạy phương thức báo hiếu cho cha mẹ ở đời này và nhiều đời khác. Người đầu tiên tiếp nhận chính là Tôn giả Mục Kiền Liên, một trong 10 vị đệ tử xuất chúng của Đức Phật.
Các tăng ni sinh tham gia đại lễ Vu lan báo hiếu tại Học viện Phật giáo Việt Nam tại Hà Nội tối 27-8. Ảnh: Tình Lê
Kinh Vu Lan Bồn ghi lại, ngày xưa, bà Thanh Đề, mẹ của tôn giả Mục Kiền Liên, đệ tử Đức Phật, là một người ích kỷ, tham lam, độc ác, sống xa hoa lãng phí. Thường ngày, bà nấu rất nhiều thức ăn và làm vương vãi khắp nơi trên mặt đất, nhưng lại không chịu chia sẻ cho người khác. Còn Mục Kiền Liên, con trai của bà tính tình hiền lành, chịu khó, trái ngược hoàn toàn với mẹ.
Khi Bồ Tát Mục Kiền Liên tu thành chánh quả, tưởng nhớ mẫu thân, đã dùng tuệ nhãn kiếm tìm khắp nơi trong trời đất, liền thấy mẹ mình đang ở trong loài ngạ quỷ, bị đói khát hành hạ rất khổ sở. Thương mẹ, Ngài đã vận thần thông tìm khắp từ các tầng trời đến các tầng địa ngục, cuối cùng thấy mẹ mình ở địa ngục dành cho những tội nghiệt nặng nhất. Do gây nhiều nghiệp ác, bà Thanh Đề trở thành ngạ quỷ, bị đói khát hành hạ khổ sở.
Các Phật tử dâng hoa trong đại lễ Vu lan tối 27-8. Ảnh: Tình Lê
Thương mẹ, Mục Kiền Liên đem cơm xuống địa ngục dâng mẹ. Bà Thanh Đề mừng quá, bưng bát cơm lên, một tay che lại để ngăn những quỷ đói khác đến tranh cướp. Sự tham lam đó khiến bà không được hưởng lễ vật mà con trai dâng tặng, cơm đưa đến miệng lập tức hóa thành lửa đỏ. Ngài Mục Kiền Liên không có cách nào cứu được mẹ nên Ngài liền quay về hỏi Đức Phật.
Đức Phật dạy rằng: "Dù ông có thần thông quảng đại như thế nào cũng không đủ sức cứu mẹ ông, chỉ có một cách là nhờ sự hợp lực của chư tăng khắp nơi, sau 3 tháng an cư kiết hạ cùng tập trung chú nguyện mới có thể chuyển hóa được nghiệp lực giúp mẹ ông thoát khỏi cảnh khổ".
Ngày lễ Vu lan xuất phát từ sự tích Phật giáo được ghi lại trong kinh Vu Lan Bồn. Ảnh: Tình Lê
Tôn giả Mục Kiền Liên làm theo lời Đức Phật, cung thỉnh chư Tăng, sắm sửa lễ cúng vào ngày 15-7 âm lịch. Sau đó, mẹ của Ngài được giải thoát. Trong dịp này Đức Phật cũng dạy: Chúng sanh ai muốn báo hiếu cho cha mẹ cũng theo cách này (Vu Lan Bồn Pháp) mà làm". Ngày lễ Vu lan ra đời từ đó.
Theo tín ngưỡng dân gian, ngày rằm tháng bảy là ngày mở cửa ngục, ân xá cho vong nhân nên có lễ cúng cô hồn cho các vong linh không nhà cửa, không nơi nương tựa, không có thân nhân trên dương thế. Đây cũng là ngày mọi tù nhân ở địa ngục có cơ hội được xá tội, thoát sinh. Vì thế, ngoài mâm cúng ông bà, tổ tiên trong nhà thì vào lễ vu lan, mọi người còn cúng thêm mâm ngoài trời gọi là cúng chúng sinh dành cho những cô hồn, ma đói không nơi nương tựa.
Các phật tử thành kính cầu siêu cho người đã khuất tại đại lễ vu lan báo hiếu tại Học viện Phật giáo Việt Nam. Ảnh: Tình Lê
Đối với Phật giáo, trong dịp Vu lan, phật tử thường cầu siêu cho người đã khuất, làm phúc bố thí, phóng sinh để tích phước cầu an, cầu mong cho cha mẹ được tăng phúc tăng thọ, hóa giải nghiệp chướng. Khi du nhập vào Việt Nam, tinh thần hiếu đạo của Phật giáo phù hợp với tinh thần dân tộc nên lễ Vu lan giờ đây không còn là riêng của Phật giáo, mà đã trở thành một trong những ngày lễ có sức sống văn hóa mãnh liệt nhất trong đời sống tinh thần của mỗi người dân Việt Nam. Đó là dịp để tưởng nhớ công ơn cha mẹ và tổ tiên nói chung, nhắc nhở mỗi người biết trân trọng những gì mình đang có, nhắc nhở bổn phận làm con phải luôn nhớ đến công ơn sinh dưỡng của cha mẹ mà làm những việc hiếu nghĩa để thể hiện tình cảm, lòng biết ơn.
Lễ Vu lan đã một ngày lễ của tình người có ý nghĩa đặc biệt sâu sắc. Ảnh: Tình Lê
Ngày nay, lễ Vu lan không chỉ đơn thuần là một ngày lễ tôn giáo thiêng liêng, mà còn là một ngày lễ của tình người có ý nghĩa đặc biệt sâu sắc, hướng mỗi người trở về với cội nguồn dân tộc, với tổ tiên.
Đại lễ Vu lan được hiểu với ý nghĩa rộng hơn, đó là kêu gọi ý thức xã hội về tinh thần đền ơn đáp nghĩa của Đức Phật, khuyến khích con người tri ân, đền ơn bốn nguồn ân đức. Đó là tri ân và đền ơn cha mẹ sinh thành; tri ân thầy cô giáo những người dạy dỗ, truyền đạt tri thức cho con người; tri ân các bậc tiền bối đã dựng xây đất nước, các Anh hùng liệt sĩ đã hy sinh mang lại độc lập, chủ quyền thiêng liêng cho toàn đất nước và cuối cùng là tri ân chính đồng loại con người.
Không riêng gì đối với mỗi người Phật tử, lễ Vu lan mở ra cả một mùa báo ân, báo hiếu, ngày lễ văn hóa truyền thống, tôn vinh giá trị gia đình, tình cảm con cháu và tinh thần chia sẻ trong xã hội.
