Giật mình, yến sào chỉ 1%: Báo động thực trạng hàng giả, hàng kém chất lượng

Tại cuộc họp ngày 16/9, ông Vương Quốc Nam, Phó Chủ tịch UBND thành phố Cần Thơ, Trưởng Ban Chỉ đạo 389 thành phố Cần Thơ đã thông tin thực trạng đáng báo động về chất lượng hàng hóa trên địa bàn thành phố.

Ông Vương Quốc Nam cho biết, kết quả kiểm tra cho thấy trong sản phẩm yến sào, tỉ lệ yến thực tế chỉ khoảng 1%, còn trong nhiều loại cà phê thì thành phần cà phê gần như không đáng kể. Ông nhấn mạnh: “Đây là thực trạng đáng báo động về chất lượng hàng hóa”. Theo ông Nam, nguyên nhân cốt lõi của tình trạng gian lận thương mại và hàng giả xuất phát một phần từ chính các doanh nghiệp cố tình làm giả để tối đa hóa lợi nhuận. “Giá thành càng thấp thì lợi nhuận càng cao”, ông nói, cảnh báo về hệ lụy nếu không có biện pháp kiểm soát hiệu quả.

Một sản phẩm nước yến không rõ nguồn gốc, xuất xứ.

Cũng theo phân tích của ông Nam, các đối tượng sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng vẫn đang lợi dụng những kẽ hở trong cơ chế, chính sách để trục lợi. Một trong những thủ đoạn tinh vi là đưa ra hàng mẫu ban đầu có chất lượng tốt để qua mắt cơ quan chức năng và người tiêu dùng, nhưng sau đó sản phẩm bán đại trà ra thị trường lại bị pha loãng, giảm chất lượng.

Yến sào, cà phê bị “phù phép”

Yến sào vốn được coi là “món ăn vàng” dành cho sức khỏe con người với giá trị dinh dưỡng cao, đi kèm với đó là giá cả đắt đỏ. Tuy nhiên, thời gian qua trên các nền tảng mạng xã hội xuất hiện tràn lan nhiều thương hiệu yến sào được rao bán với giá rẻ bất ngờ, cùng với đó là những lời quảng cáo có cánh về hàm lượng yến có trong một hũ yến.

Trong khi giá yến sào nguyên chất chính hãng từ các thương hiệu uy tín thường dao động từ 3-6 triệu đồng/100g, thì trên các nền tảng mạng xã hội hoặc các cửa hàng nhỏ lẻ, các sản phẩm yến chưng được rao bán dao động từ 20.000 - 160.000 đồng/hũ, kèm các combo khuyến mãi dày đặc kiểu mua 10 tặng 2, mua 50 tặng 15. Thậm chí, có nơi còn quảng cáo yến chưng 50% yến tươi giá chỉ 1.289.000 đồng cho 50 hũ, tặng thêm 16 hũ (mỗi hũ yến chưa đến 16.500 đồng).

Khảo sát từ nhiều trang mạng xã hội, khá nhiều thông tin về yến chưng được quảng cáo là “hàng loại 1”, “tổ yến nhà nuôi”, “giảm giá sốc”, “nguyên chất 100%”, “tỷ lệ yến lên tới 60%”...

Thậm chí, không hiếm tài khoản mạng xã hội livestream rao bán yến chưng sẵn với lời quảng cáo như “sợi yến dài dai đặc biệt”, “yến nóng đặt mới chưng”, “độc quyền trên thị trường”,…

Ông Huỳnh Đức Trọng, đại diện một doanh nghiệp yến sào Khánh Hòa, cho biết có đến hơn 100 nhãn hiệu gắn mác “yến sào Khánh Hòa” trên thị trường, trong đó nhiều nhãn hiệu không hề được cấp phép. Các điểm bán hàng giả thường đóng cửa khi có kiểm tra, nhưng sau đó lại tiếp tục hoạt động. “Doanh nghiệp phải tốn kém kiện tụng, bảo vệ thương hiệu, nhưng hàng giả vẫn tràn lan, gây thiệt hại cả về kinh tế và uy tín,” ông Trọng bức xúc.

Không chỉ yến sào, ngành cà phê cũng chịu tác động lớn. Thời gian qua những vụ việc cà phê giả, kém chất lượng liên tiếp bị phát hiện tại nhiều tỉnh Nam Trung Bộ - Tây Nguyên.

Các vụ việc cà phê bột pha bắp, đậu ở Phú Yên (cũ) – nay là Đắk Lắk hay tại Gia Lai, với hàng trăm kilogam thành phẩm kém chất lượng... vẫn đang đội lốt cà phê thật, được bán tới tay người dùng.

Đáng lo ngại, tại nhiều cơ sở còn cố tình dán nhãn “OCOP”, “cà phê sạch”, “đặc sản địa phương”, trong khi khâu hậu kiểm còn lỏng lẻo. Thực tế này đặt ra thách thức lớn cho những doanh nghiệp làm ăn chân chính.

Ông Trần Đình Trọng, Giám đốc một hợp tác xã sản xuất cà phê chất lượng cao ở Đắk Lắk cho biết, giá cà phê chất lượng cao hiện khoảng 200.000 đồng/kg. Trong khi những cơ sở làm cà phê trộn chỉ để 10% cà phê, còn lại là đậu, bắp, tạp chất thì giá bán chỉ hơn 100.000 đồng/kg, thậm chí có nơi chỉ 90.000 đồng/kg. “Người tiêu dùng thấy rẻ thì mua, vô tình tiếp tay cho cà phê giả. Điều này gây khó khăn cho chúng tôi khi tìm đầu ra cho sản phẩm sạch trong nước,” ông Trọng bày tỏ.

Nhiều thùng chất phụ gia để trộn cà phê do công an phát hiện tại một doanh nghiệp tư nhân từng bị cơ quan chức năng phát hiện.

Hướng đi nào cho thị trường lành mạnh?

Tình trạng hàng giả không chỉ gây thiệt hại cho người tiêu dùng mà còn bóp méo môi trường kinh doanh. Doanh nghiệp chân chính phải cạnh tranh với hàng giả giá rẻ, mất thị phần, giảm lợi nhuận, thậm chí phá sản. Niềm tin của người tiêu dùng bị bào mòn, ảnh hưởng đến cả các thương hiệu Việt làm ăn nghiêm túc.

Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia, riêng năm 2024, lực lượng chức năng cả nước đã phát hiện và xử lý hơn 100.000 vụ vi phạm liên quan đến hàng giả, hàng lậu, hàng kém chất lượng. Các mặt hàng bị làm giả trải rộng từ thực phẩm, thuốc chữa bệnh, sữa, mỹ phẩm đến xăng dầu, rượu bia, linh kiện điện tử, trong đó nhiều sản phẩm ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng.

Bà Phạm Khánh Phong Lan, Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TP.HCM, nhận định: “Hàng giả, hàng lậu ngày càng tinh vi, lan rộng trên nhiều lĩnh vực, gây tổn hại nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng và uy tín doanh nghiệp.”

Bà đề xuất cần có chế tài xử phạt đủ sức răn đe, tăng cường năng lực kiểm tra hậu kiểm, ứng dụng công nghệ quản lý thị trường (như tem điện tử, truy xuất nguồn gốc). Doanh nghiệp cần đầu tư công nghệ nhận diện sản phẩm và chủ động phối hợp cơ quan chức năng. Quan trọng nhất, người tiêu dùng cần nói “không” với hàng giả, không vì giá rẻ mà tiếp tay cho vi phạm.

Các chuyên gia cho rằng, để giải quyết tận gốc vấn nạn hàng giả cần một chiến lược đồng bộ. Trước hết, Nhà nước cần sửa đổi các quy định pháp luật để bịt kẽ hở, nâng mức xử phạt đủ sức răn đe. Lực lượng quản lý thị trường cần được trang bị công cụ kiểm tra hiện đại, tăng quyền hạn thanh tra, giám sát.

Song song, doanh nghiệp cần nâng cao chất lượng sản phẩm, đẩy mạnh truyền thông về cách nhận diện hàng thật - giả để bảo vệ người tiêu dùng. Các hiệp hội ngành hàng cũng cần chủ động liên kết, xây dựng cơ sở dữ liệu chung về tiêu chuẩn, chất lượng sản phẩm để hỗ trợ kiểm tra, truy xuất.

Chỉ khi cả ba mắt xích "Nhà nước - Doanh nghiệp - Người tiêu dùng" cùng vào cuộc quyết liệt, thị trường mới có thể trong sạch hơn, niềm tin mới được khôi phục và hàng Việt mới giữ vững được uy tín, vị thế trên cả thị trường trong nước lẫn quốc tế.

Cách phân biệt Yến sào & Cà phê thật, Giúp người tiêu dùng tránh rủi ro

Hồng Hương