Phát triển kinh tế tư nhân: Doanh nghiệp vẫn canh cánh nỗi lo thủ tục và vốn

Đây là một trong những vấn đề được các chuyên gia, doanh nghiệp "mổ xẻ" tại  tọa đàm "Loại bỏ những rào cản để kinh tế tư nhân phát triển theo Nghị quyết 68" được tổ chức ngày 10/6.

Bà Lê Thị Giàu - Chủ tịch HĐQT Bình Tây Food khẳng định Nghị quyết 68 như một "cơn mưa rào" sau thời kỳ "nắng hạn" cho các doanh nghiệp trong nước. Bà Giàu đặc biệt đánh giá cao việc Nghị quyết tập trung hoàn toàn vào các doanh nghiệp tư nhân, thể hiện sự bình đẳng lớn của chính sách đối với công dân làm doanh nghiệp. Nữ lãnh đạo của Bình Tây Food đã phân loại và kiến nghị cho từng nhóm doanh nghiệp, trong đó tập trung đưa ra kiến nghị về chính sách cho nhóm doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ.

Theo bà Giàu, Chính phủ nên xem xét có một khoảng thời gian thích nghi, ví dụ 6 tháng, 1 năm hoặc 2 năm cho các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ đối với các chính sách mới như đóng bảo hiểm xã hội và nộp thuế.

Bởi lẽ, những đối tượng này thường là nông dân tập buôn bán hoặc hoạt động sinh kế ở địa phương, nhưng họ lại đóng một vai trò không hề nhỏ trong nền kinh tế tư nhân.

Việc áp đặt ngay các quy định có thể vô tình làm những người sản xuất nhỏ này thất nghiệp. Ví dụ, một người có vài chục quả trứng gà thì không thể đem bán ở siêu thị mà phải bán ở tiệm tạp hóa nhỏ. Về chính sách bảo hiểm xã hội, bà Giàu nhận định đây là một chính sách "tốt vô cùng", nhưng cần có thời gian để các doanh nghiệp siêu nhỏ và nhỏ hiểu rõ giá trị thực sự của nó.

Cũng theo bà Giàu, để chính sách này thành công và đi vào cuộc sống thì cần tập trung yếu tố then chốt: "Trước hết, cần thiết có sự đoàn kết giữa cán bộ nhà nước và tư nhân để thực hiện thắng lợi trong kỷ nguyên mới. Bên cạnh đó, cán bộ nhà nước phải lắng nghe và hiểu doanh nghiệp. Về phía doanh nghiệp, bà nhấn mạnh cần có "lòng tự trọng" và thực hiện đúng pháp luật, bởi nếu làm sai sẽ tự chịu ảnh hưởng. Ví dụ phòng cháy chữa cháy không đúng thì "nhà mình cháy trước".

Ông Lương Tấn Lợi, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Giám đốc Công ty CP Sâm Việt Nam - Trà My Quảng Nam đặt vấn đề, Nghị quyết 68 nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế, chính sách, góp phần phát triển cho kinh tế tư nhân. Tuy nhiên, vấn đề doanh nghiệp trăn trở nhất là ai sẽ là người sẽ tháo gỡ, doanh nghiệp sẽ liên hệ với ai để được tháo gỡ tận gốc?

Ông Lợi đưa ra dẫn chứng khó khăn thực tế của công ty gặp phải. Theo đó doanh nghiệp có dự án xuất khẩu sâm ngọc Linh đi Nhật Bản nhưng đến nay vẫn chưa xin được giấy phép.

"Công ty được hướng dẫn từ các sở ban ngành từ TP.HCM, các Cục, Bộ. Sau đó đến hỏi Bộ Nông Nghiệp và Môi trường, nhưng bộ này cho biết không cấp phép để xuất khẩu, muốn xuất khẩu phải qua Bộ Công Thương. Khi chúng tôi qua tới Bộ Công Thương thì được trả lời ngược lại là thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Đến mỗi nơi chúng tôi đều có giải trình. Tuy nhiên, việc xin phép cứ lòng vòng, chung chung. Chúng tôi phải hỏi đến 4 bộ nhưng đến nay chưa có cơ quan chức năng nào để tháo gỡ cho doanh nghiệp" - ông Lợi đặt vấn đề.

Câu chuyện của Sâm Việt Nam không phải cá biệt. Ông Trần Lâm - Giám đốc Công ty TNHH Natural House, chuyên sản xuất các sản phẩm tinh dầu thiên nhiên cho biết, một trong những vướng mắc lớn nhất mà doanh nghiệp đang phải đối mặt chính là rào cản về mặt bằng sản xuất.

Theo ông Lâm, hiện nay, quy định buộc các doanh nghiệp có hoạt động sản xuất, dù chỉ phát sinh một lượng nhỏ nước thải, phải đặt cơ sở trong khu công nghiệp (KCN) đang tạo ra một khó khăn lớn.

Dù hợp lý về mặt quản lý song quy định này lại chưa phù hợp với thực tế của doanh nghiệp vừa và nhỏ vốn có quy mô doanh thu khiêm tốn, thường chỉ từ vài chục đến dưới một trăm tỉ đồng. Với năng lực tài chính có hạn, họ không thể đáp ứng yêu cầu thuê những lô đất diện tích lớn từ 2.000m² đến 5.000m² với chi phí đắt đỏ trong các KCN.

Vướng mắc này tạo ra một nghịch lý, khi Nhà nước luôn khuyến khích doanh nghiệp chuyển dịch từ thương mại sang sản xuất để tạo ra giá trị cốt lõi thì chính sách về mặt bằng lại đang cản trở quá trình đó.

Vấn đề tương tự cũng xảy ra trong lĩnh vực nông nghiệp, bởi khi doanh nghiệp đầu tư vào chế biến sâu, hoạt động này cũng được xem là sản xuất công nghiệp và lại vướng phải bài toán nan giải là tìm kiếm mặt bằng đáp ứng đúng quy định.

Ông Lâm ghi nhận và đánh giá cao những chủ trương hỗ trợ quỹ đất quy mô nhỏ cho doanh nghiệp vừa và nhỏ, xem đây là một tín hiệu đáng mừng. Mặc dù vậy, ông cũng bày tỏ những băn khoăn lớn về tính hiệu quả trong quá trình thực thi.

"Câu hỏi mà nhiều doanh nghiệp đặt ra là làm thế nào để họ có thể tiếp cận được thông tin và nhận được sự hỗ trợ này một cách minh bạch, dễ dàng, và liệu quỹ đất được chia nhỏ đó có thực sự đáp ứng đủ nhu cầu rất lớn từ cộng đồng doanh nghiệp hay không? Tôi cho rằng, doanh nghiệp có thể tự nỗ lực để giải quyết bài toán về vốn và kinh doanh nhưng những rào cản về pháp lý, quy định thì họ không thể tự mình tháo gỡ", ông Lâm nói.

Nhìn từ tầm chính sách, TS Trần Du Lịch cho rằng, để khu vực kinh tế tư nhân phát triển thực chất, cần đồng thời tháo hai nút thắt: cải cách thể chế pháp lý và thiết kế lại cơ chế tín dụng.

Về pháp lý, ông nhấn mạnh, luật pháp hiện nay nhiều nhưng vẫn còn chồng chéo. Mỗi bộ ngành ra một thông tư, một nghị định, nhưng lại thiếu sự phối hợp. Một chính sách có thể tốt trên giấy, nhưng nếu không có cơ chế giám sát và phối hợp thực thi hiệu quả thì cũng vô dụng với doanh nghiệp.

Về tài chính, ông cho rằng cần đổi mới tư duy tiếp cận tín dụng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ. Đặc biệt, Nhà nước nên có chính sách quy hoạch, phát triển hạ tầng dùng chung cho doanh nghiệp quy mô nhỏ, như nhà xưởng, khu chế biến, logistics… Đồng thời, các ngân hàng thương mại phải tăng cường năng lực đánh giá phi tài sản (mô hình kinh doanh, uy tín thị trường) thay vì chỉ dựa vào tài sản đảm bảo.

“Kinh tế tư nhân không cần ưu ái, chỉ cần công bằng. Họ cần một hành lang pháp lý rõ ràng, một hệ thống tín dụng cởi mở, và một môi trường minh bạch”, TS Lịch nhấn mạnh.

Hồng Hương