Khoa học kỹ thuật kết hợp tri thức bản địa trong xây dựng nông thôn mới ở Bắc Ninh

Song hành cùng nỗ lực của cấp ủy, chính quyền và người dân là vai trò ngày càng nổi bật của các HTX, hạt nhân của kinh tế hợp tác, lực lượng được đánh giá như cầu giữ nhịp cho kinh tế nông thôn hiện đại, bền vững.

HTX khẳng định vai trò

Không chỉ dừng lại ở sản xuất, các HTX ở Bắc Ninh đang tham gia sâu vào tái cơ cấu nông nghiệp, nâng tầm sản phẩm đặc trưng địa phương, đồng thời góp phần quan trọng vào việc hoàn thành các tiêu chí nông thôn mới và nông thôn mới nâng cao.

Những mô hình HTX giàu sáng tạo, gắn sản phẩm truyền thống với công nghệ cao cũng như kết hợp tri thức bản địa với quy trình sản xuất hiện đại đã và đang tạo nên hình ảnh nông thôn mới Bắc Ninh năng động, đổi mới và phát triển bền vững.

Nổi bật trong số đó là HTX Sâm núi Dành Đức Hạnh tại xã Liên Chung (nay là xã Phúc Hòa), nơi đang gìn giữ, khai thác và phát huy giá trị của một sản vật tiến vua từng ghi dấu trong sử sách.

Sâm nam núi Dành, loài dược liệu quý hiếm của vùng Tân Yên, không chỉ mang giá trị văn hóa mà còn mở ra hướng phát triển kinh tế nông nghiệp chất lượng cao. Với 5ha trồng sâm theo hướng hữu cơ, HTX đã phối hợp với các viện nghiên cứu để xây dựng vùng nguyên liệu chuẩn hóa, ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất và chế biến sâu.

Dưới bàn tay tâm huyết của các thành viên HTX Đức Hạnh, mỗi củ sâm, mỗi bông hoa sâm đều được coi như kết tinh của đất, của rừng và của tri thức khoa học. Kết quả từ 3 năm chăm sóc cho thấy củ sâm phát triển tốt, có màu vàng đẹp, mùi thơm đặc trưng, những đặc điểm thể hiện chất lượng vượt trội của sản vật thiên nhiên.

Không chỉ dừng lại ở việc giữ gìn giống sâm quý, HTX Sâm núi Dành Đức Hạnh đã mở rộng chuỗi giá trị thông qua thu mua hoa sâm cho người dân, bao tiêu hàng chục tấn sản lượng mỗi năm. “Từ khoảng 7kg hoa tươi, HTX chế biến được 1kg hoa khô có giá trị kinh tế cao, đồng thời tạo việc làm và nguồn thu ổn định cho các hộ liên kết”, ông Trần Văn Khiển, Giám đốc HTX chia sẻ.

Thúc đẩy kinh tế nông thôn

Tận dụng sự đa dạng của các bộ phận trên cây sâm, HTX Sâm núi Dành Đức Hạnh đầu tư chế biến hàng loạt sản phẩm như trà hoa sâm, sâm hòa tan, rượu sâm, sâm mật ong, củ và thân lá sấy khô.

Trong năm 2024, 3 sản phẩm chủ lực của HTX đã được công nhận OCOP 3 sao, mở rộng thêm cánh cửa đưa “Sâm nam núi Dành” trở thành quà biếu cao cấp, bước chân vào thị trường rộng lớn hơn.

Những kết quả tích cực trên không chỉ là sự thành công của một HTX mà còn là minh chứng cho cách ngành nông nghiệp tỉnh Bắc Ninh đang thúc đẩy sản phẩm nông nghiệp trở thành hàng hóa có thương hiệu, có tiêu chuẩn, có năng lực cạnh tranh.

Song hành với HTX Sâm núi Dành Đức Hạnh, HTX Nông nghiệp Quyên Phong là một ví dụ sống động khác về sự sáng tạo, dám nghĩ, dám làm của người nông dân Bắc Ninh trong xây dựng nông thôn mới.

Anh Đặng Huy Phong, Giám đốc HTX, cho biết khởi đầu từ mô hình chăn nuôi lợn giống, nhưng không dừng lại ở một ngành nghề truyền thống, anh đã mạnh dạn chuyển hướng sang phát triển cây ổi theo quy trình an toàn.

Từ 9 sào trồng thử nghiệm, HTX đã mở rộng vùng sản xuất lên 50ha, đạt sản lượng 600 tấn mỗi năm và doanh thu trên 14 tỷ đồng. Không chỉ dừng lại ở cung cấp trái ổi tươi, HTX còn tiên phong trong nghiên cứu chế biến sâu với sản phẩm trà búp ổi, sản phẩm đã được công nhận OCOP 3 sao và nằm trong nhóm sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu của tỉnh năm 2025.

Điểm tựa từ nông nghiệp hàng hóa đang thúc đẩy nông thôn mới tỉnh Bắc Ninh.

HTX Quyên Phong không chỉ tạo ra sản phẩm chất lượng cao mà còn đóng góp tích cực vào an sinh xã hội. HTX đang tạo việc làm ổn định cho 13 lao động thường xuyên và mùa vụ, thu nhập 7-9 triệu đồng/người/tháng. Các chế độ thưởng lễ, Tết được duy trì đầy đủ, mỗi năm HTX ủng hộ 10 - 15 triệu đồng chăm lo Tết cho người nghèo..

Những nỗ lực vươn lên cùng các thành viên, người lao động HTX đã giúp anh Phong trở thành điển hình tiên tiến trong phong trào thi đua yêu nước, đồng thời là nguồn cảm hứng cho nhiều thanh niên nông thôn mạnh dạn khởi nghiệp từ nông nghiệp sạch, nông nghiệp số, nông nghiệp đổi mới sáng tạo.

Hai mô hình HTX tiêu biểu nói trên chỉ là lát cắt trong bức tranh kinh tế hợp tác, HTX đang khởi sắc tại Bắc Ninh. Toàn tỉnh hiện có gần 2.000 HTX hoạt động ở nhiều lĩnh vực, từ nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp đến dịch vụ, thương mại.

Các HTX ngày càng thể hiện vai trò quan trọng trong việc tổ chức sản xuất, nâng cao thu nhập cho người dân, giữ gìn nghề truyền thống, phát triển sản phẩm OCOP, liên kết chuỗi giá trị và thúc đẩy xây dựng nông thôn mới bền vững.

Xây dựng nông thôn thông minh

Sự khởi sắc của hệ thống HTX không chỉ đến từ nội lực mà còn nhờ sự đồng hành mạnh mẽ của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Bắc Ninh, những “bà đỡ” của kinh tế hợp tác trong giai đoạn chuyển đổi số và hội nhập kinh tế sâu rộng.

Thông qua các chương trình tập huấn, chuyển giao khoa học công nghệ, đào tạo nghề, hỗ trợ xây dựng thương hiệu và xúc tiến thương mại, Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Bắc Ninh đã giúp hàng trăm HTX tiếp cận nguồn vốn ưu đãi, cải tiến quy trình sản xuất, đưa sản phẩm vào hệ thống siêu thị, doanh nghiệp lớn và các sàn thương mại điện tử.

Chính sự hỗ trợ của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Bắc Ninh đã giúp nhiều HTX mạnh dạn đầu tư công nghệ cao, ứng dụng số hóa trong quản lý, truy xuất nguồn gốc và quảng bá sản phẩm.

Nhờ sự phát triển đồng bộ của hệ thống HTX, quá trình xây dựng nông thôn mới của Bắc Ninh đạt được những kết quả ấn tượng. Tính đến tháng 9/2025, toàn tỉnh có 51/66 xã đạt chuẩn nông thôn mới và 5 xã đạt chuẩn nâng cao.

Dự kiến cuối năm 2025 sẽ có 432 thôn đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu, con số thể hiện quyết tâm lớn của tỉnh trong nỗ lực nâng cao đời sống người dân, phát triển nông thôn toàn diện.

Bắc Ninh cũng đặt mục tiêu trong giai đoạn 2026 – 2030 sẽ có trên 90% số xã đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó 50% đạt chuẩn nâng cao và 30% đạt chuẩn kiểu mẫu. Để hiện thực hóa mục tiêu này, tỉnh dự kiến huy động hơn 7.235 tỷ đồng cho đầu tư hạ tầng kinh tế - xã hội, giao thông, điện, thủy lợi, trường học, môi trường và thiết chế văn hóa, những yếu tố nền tảng để nông thôn mới phát triển bền vững.

Không chỉ dừng lại ở đầu tư hạ tầng, Bắc Ninh còn đặt mục tiêu đi đầu trong ứng dụng chuyển đổi số vào từng thôn, từng xã. Người dân được hướng dẫn sử dụng dịch vụ số, thanh toán số, đưa nông sản lên sàn thương mại điện tử và thực hiện truy xuất nguồn gốc. Các tổ công nghệ số cộng đồng được thành lập, góp phần hình thành các thôn thông minh, xã thông minh, một hướng đi mới trong xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu.

Có thể khẳng định, khi các HTX thực sự trở thành “bệ đỡ” cho nông dân và “động cơ” cho phát triển nông nghiệp hiện đại, Bắc Ninh đang hướng tới mục tiêu xây dựng nông thôn mới văn minh, giàu đẹp và bền vững, xứng đáng là hình mẫu của cả nước.

An Chi